يكي از مهمترين پيامدهاي جهاني شدن، افزايش رقابت درسطح بين المللي اقتصاد است. زيرا در اين شرايط، همواره با كاهش هزينه هاي حمل ونقل، رشد حيرتانگيز فناوري اطلاعات و گسترش روزافزون تجارت الكترونيك و به حداقل رسيدن محدوديتهاي جغرافيايي و رشد رقابت مواجه خواهيم بود كه درنتيجه، كارايي اقتصاد بين المللي افزايش خواهديافت. در اين ميان ميتوان گفت مهمترين پيامد جهاني شدن بر اقتصاد كشورها رشد تجارت الكترونيك است.

كه عناصر آن بازار الكترونيك، تبادل الكترونيك داده و تجارت اينترنتي هستند كه مبين ارتباط تنگاتنگ بين فناوري اطلاعات و ارتباطات با فرايندهاي بازار ومديريت است. بنابراين، براي باقي ماندن مديران در عرصه رقابتهاي اقتصادي بايد ابزارهاي مختلف اطلاعاتي و ارتباطي با ديدي روشن و طبق نيازهاي سازمان تامين و راه اندازي شوند. درنهايت آنچه در راستاي تجارت الكترونيك براي مديران داراي اهميت است بسترسازي مطلوب براي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در ساختار سازماني توأم با شناخت كافي و نگرش مثبت مديران به ضرورتهاي حضور اين پديده در روند فعاليتهاي سازمان است.

جهاني شدن، پديدهاي است كه بروز آن در عصر حاضر موجب تغيير و تحولات بسياري در زمينههاي مختلف اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي در عرصه بينالمللي شده و كشورهاي بسياري را به چالش كشاندهاست. به طوري كه بيشك مهمترين و بارزترين وجه تمايز اقتصاد امروز و ديروز جهاني شدن است. جهاني شدنبرايبيماريهاي اقتصاديجهانتجويز شده و چنين ادعا ميشود؛ كه جريانآزاد سرمايه، نيرويكار، كالا و اطلاعاتبدوندخالت دولت و ديگر شكلهاي مداخله، تنها راهرسيدنبهسعادتجهاني است

در دورانكاپيتاليسم، بازرگانانناچار بودند، كه كل سرمايه تجاري خود را به دور و نزديكببرند؛ زيرا بدون وسعت دادن به حوزه فعاليتشان، در رقابتنابود ميشدند. يك

شكلابتداييجهانيشدنكهامپرياليسمبازرگانيناميدهميشد، بخشهاي مختلفاقتصاد جهان زا به يكديگر پيوند زد.

امروزه تعاريف متفاوتي از مفهوم و واژه جهاني شدن عنوان گرديده است. گروهي از آن به عنوان يك مفهوم عام، يعني ادغام شدن بازارهاي جهان در زمينههاي تجارت، سرمايهگذاري مستقيم و جابه جايي و انتقال سرمايه، نيروي كار و فرهنگ در چارچوب نظام سرمايهداري آزاد بازار و نهايتاً سر فرود آوردن در برابر قدرتهاي جهاني بازار ياد ميكنند. گروه ديگري از آن بهعنوان پيروزي نظام سرمايهداري در جهان نام ميبرند. و گروهي از آن بهعنوان وجود رقابتي بيقيد و شرط در سطح جهان بهگونهاي كه كشورهاي غني را ثروتمندتر و كشورهاي فقير را فقيرتر ميكند ياد كردهاند.

گروهي هم از آن بهعنوان عصر تحول عميق سرمايهداري براي همه انسانها نام بردهاند.

با اين همه بايد عنوان كرد كه جهاني شدن از نظر تمامي اين گروهها، حول محور يك مفهوم است و آن اين است كه اين مفهوم بيانگر يك روند مستمر و مداوم پيرامون رقابت ميان قدرتهاي بزرگ، نوآوري، تكنولوژيك، جهاني شدن توليد و مبادله و بهمعناي نوگرايي (مدرنيسم) است.

اما به هر حال، بايد گفت: آنچه از نظر مفاهيم تئوريك به اين پديده اطلاق گرديده است، با آن چيزي كه امروزه با آن در صحنه بينالمللي مواجه هستيم تفاوتهاي بسيار دارد، همان طور كه در ادبيات موضوع طرح گرديدهاست، از جهاني شدن بهعنوان استقبال از يك جهان، آشنا شدن با فرهنگهاي ديگر و احترام گذاشتن به آرا و نظريههاي ديگران ياد گرديده است. اما روند تحول جديدي كه در دنياي امروز در قالب يك بازانديشي و نظام جديد تعريف ميشود. مفهومي تحت عنوان جهانگرايي است كه به معناي نفي ديگران و نفوذ در فرهنگهاي ديگر در محل برخورد ايدئولوژيها است. در علم معاني بيان، جهاني شدن فرايند كوتاه كردن فاصلهها،تغيير در تجارب زماني و ارائه ماهيت جهاني است.

اين تحول در ابعاد مختلفي در جهان امروز ايجاد گرديده است. در بعد اقتصادي شامل گسترش و يكپارچگي بازارهاي مالي مبادلات تجاري، ايجاد سازمانهاي اقتصادي بينالمللي نظير اكو، نفتا، آسآن، اتحاديه پولي كشورهاي اروپايي (يورو)، ادغام شركتهاي بزرگ توليدي (كرايسلر- دايملر)، در بعد سياسي؛ اين تحول با سقوط نظامهاي تماميتخواه و اقتدارگرايانه گرايش به دموكراسي و تكثر (پلوراليسم) سياسي و احترام به حقوق بشر، بوده است، و در بعد فرهنگي؛ گرايش به سوي ايجاد فرهنگ جهاني با ارزش و معيارهاي خاص و درنهايت در بعد ارتباطات شامل گسترش بيحد و مرز شبكههاي ماهوارهاي و اينترنت در اقصينقاط جهان است.

در بررسي آثار و پيامدهاي جهاني شدن بر اقتصاد بايد براين نكته توجه داشت كه جهانيشدن اقتصاد، آثار و پيامدهاي متفاوتي را براي كشورهاي مختلف جهان اعم از توسعه يافتهو در حال توسعه داراست. به عبارت سادهتر، علاوه بر تأثير عمومي جهاني شدن بر اقتصاد متناسب با ويژگيهاي ساختاري هر يك از گروهها، كشورها پيامد ويژهاي متناسب با ساختار اقتصادي آنان را در بر دارد.

از ديدگاه كلي ميتوان آثار عمومي جهاني شدن اقتصاد را به صورت زير عنوان كرد:

۱ – افزايش رقابت؛

۲ – وابستگي بيشتر اقتصاد كشورها؛

۳ – به چالش كشاندن دولتها؛

۴-گسترش تقسيم كار بين المللي

در اين ميان، يكي از مهمترين پيامدهاي جهاني شدن، افزايش رقابت در سطح بينالمللي اقتصاد است، زيرا در اين شرايط، همواره با كاهش هزينههاي حمل و نقل، رشد حيرتانگيز فناوري اطلاعات و گسترش روزافزون تجارت الكترونيك و به حداقل رسيدن محدوديتهاي جغرافيايي و رشد رقابت مواجه هستيم، درنتيجه كارايي اقتصاد بينالمللي افزايش خواهد يافت.در اين ميان ميتوان گفت مهمترين پيامد جهاني شدن بر اقتصاد كشورها رشد تجارت الكترونيك است.

تجارت الكترونيك

در دهههاي اخير سازمانها با شتاب فراواني به سوي بهرهگيري از فناوري ارتباطات و اطلاعات در زمينههاي تجاري و بازرگاني رفتهاند. درواقع، ميتوان علل ورود به تجارت الكترونيك را براي سازمانها چنين برشمرد:

• هزينه سربار بالا؛

• هزينههاي عملياتي بالا؛

• عدم به كارگيري فناوري رقابتي؛

• پاسخ ندادن به موقع به مشتريان.

در گذشته، تجارت نوعا به صورت چهره به چهره بين دو طرف صورت ميگرفت. اما در طول قرنها و دههها تجارت روندي پيچيده به خود گرفت. در حال حاضر، درصد بالايي از معاملات تجاري ديگر به صورت چهره به چهره صورت نميگيرد، بلكه از طريق تلفن يا پست الكترونيك و با تبادل پولهاي جديد پلاستيكي انجام ميشود. پول سنتي نوعا موردحمايت دولت فدرال بوده و اغلب به شكل كاغذي عرصه ميشود، اما در قرن اخير اشكال ديگري از پول به وجود آمده كه عبارتند از چكها، كارتهاي اعتباري و ديگر اشكال سفارش پول .

تجارت الكترونيك را ميتوان بدينگونه نيز تعريف كرد: خريدوفروش اطلاعات، محصولات وخدمات از طريق شبكههاي رايانه اي.

ما اين تعريف را تسري داده ومسائل زير را نيز در آن ميگنجانيم: حمايت از كليه اشكال معاملات تجاري از طريق ساختارهاي ديجيتال و عناصر آن عبارتند از بازار الكترونيك، تبادل الكترونيك داده و تجارت اينترنتي

اين تعريف با كاربرد گستردهتري كه برخي شركتها از تجارت الكترونيك به عمل ميآورند تطابق دارد. به عنوان مثال، شركت سيليكون گرافيك، يكي از سازندگان جهاني تجهيزات رايانهاي پيشرفته، از حضور خود در وب به عنوان راهي براي تامين اطلاعات مورد نياز مشتريان خود سود ميبرد. (منظور دستيابي به بروشور توليدات و فهرست قيمتهاست.) اين شركت همچنين از وب به عنوان ابزاربازاريابي (يعني فراهم آوردن امكان تماس مشتريان با دفاتر فروش)، به عنوان مجراي فروش (يعني سفارش اينترنتي توليدات نرمافزاري) و به عنوان خط درجه يك پشتيباني (يعني تامين بستههاي رفع اشكال نرم افزاري و پاسخ به سوالات متداول) استفاده ميكند.

مثال ديگر به بانك آمريكا مربوط ميشود. اين بانك امكان نقل و انتقال اطلاعات مالي از طريق اينترنت را فراهم آورده است. اگر از ديدگاه خريدار–فروشنده به مسئله بنگريم ويك مدل چرخه زندگي را به كار ببريم، ميتوانيم تجارت الكترونيك را در تمامي مراحل نقل و انتقال تجاري به كار ببريم.

تجارت الكترونيك و به تبع، مدلهاي تجارت الكترونيك اولين بار در اوايل دهه ۷۰ ميلادي ارايه شدند. در اين دوره استفاده از مدلهاي تجارت الكترونيك بسيار گران بود و عموم كاربران آن را شركتهاي بزرگ مالي و بانكها و گاهي شركتهاي بزرگ صنعتي تشكيل ميدادند.

كاربرد تجارت الكترونيك در اين دوره دشوار بود. به علاوه، نياز به سرمايه گذاريهاي سنگين براي تهيه بستر موردنياز آن لازم بود. لذا محدوده كاربرد آن به موسسات مالي و شركتهاي بزرگ محدود ميشد.
در مرحله بعد، استاندارد تبادل اطلاعات الكترونيك ايجاد شد كه تعميمي ازمدل نقل و انتقالات مالي و بانكي با استفاده از ابزارهاي نوپاي اطلاعاتي، بود. با اين تفاوت كه تبادل اطلاعات الكترونيك، امكان استفاده و بهره برداري در ساير انواع مبادلات تجاري را نيز دارا بود.

تبادل اطلاعات الكترونيك باعث شد تا دامنه كاربرد مدلهاي تجارت الكترونيك، از محدوده موسسات بزرگ مالي به ابعاد وسيعتري گسترش بيابد.

مدلهاي تجارت الكترونيك در اين دوره براي فعاليتهايي نظير رزرو بليت هواپيما و معاملات سهام مورداستفاده قرار گرفتند.

با وجود اين، پيادهسازي مدلهاي تجارت الكترونيك بر اساس تبادل اطلاعات الكترونيك نيز سنگين و هزينهبر بود. براي آموزش پرسنل و تهيه بسترهاي لازم، بايد سرمايهگذاري بسياري صورت ميگرفت. لذا تنها شركتهاي بزرگ بودند كه ميتوانستند به ايجاد مدلهايي بر اساس آن بپردازند.

در نيمه اول دهه ۹۰، اينترنت به سرعت گسترش يافت و به تدريج از حيطه دانشگاهي و نظامي خارج شد و كاربران بسيار زيادي در بين همه افراد جامعه پيدا كرد. گسترش وبسايت جهاني، استانداردها و پروتكلهاي مربوطه از يك طرف باعث جذب هر چه بيشتر كاربران به اينترنت شد و استفاده از ابزارهاي فناوري اطلاعات در اين زمينه را عمومي كرد و از طرف ديگر اين امكان را براي شركتها و موسسات به وجود آورد كه به گونهاي آسان و كمهزينه، به انجام فرايند اطلاعرساني بپردازند.

مدلهاي تجارت الكترونيك متنوعي در اين دوره ايجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند. تجارت الكترونيك به تدريج رونق گرفت و مدلهاي تجارت الكترونيك به عنوان دستهاي از مدلهاي دنياي تجارت، مطرح شدند.

ايجاد بسترهاي مناسب و ارزان براي تجارت الكترونيك و رشد كاربران اين بسترها از دلايل رشد سريع تجارت الكترونيك در اين دوره بود. رشد فشارهاي رقابتي بين شركتها نيز از ديگر دلايل توجه شركتها به مدلهاي تجارت الكترونيك بود.

مدلهاي مطرح شده در اين زمان، مدلهاي تجارت الكترونيك ساده و اوليه بودند. به عبارت ديگر، استفاده از تجارت الكترونيك در ساده ترين سطح آن انجام ميشد. مشكلات فني و نقايص موجود به علاوه ناآشنايي كاربران و شركتها كه مانع سرمايهگذاري آنها ميشد، باعث گرديد تا در اين دوره تنها مدلهاي اوليه تجارت الكترونيك مورد استفاده قرار گيرند. اين مدلها معمولا فقط به اطلاعرساني به مشتريان خود در مورد شركت و محصولات آن محدود ميشدند.

به تدريج و با گذر زمان، شناخت كاربران و شركتها از مزاياي مدلهاي تجارت الكترونيك افزايش يافت. از طرف ديگر مسايل فني و فناوري مورد استفاده نيز به مرور ارتقا پيدا كردند. در نتيجه، به تدريج، مدلهاي تجارت الكترونيك، تكامل يافته و مدلهاي جديد و پيچيده تري، ايجاد شده و مورد استفاده قرار گرفتند.

در نيمه دوم دهه ۹۰ ميلادي، كاربران و شركتها به صورت روزافزوني با نوآوريها و ارتقاي فناوري اطلاعاتي به عنوان بستر مدلهاي تجارت الكترونيك روبه رو شدند. در اين دوره، يكي از مهمترين تحولات در اينترنت، به عنوان يكي از بسترهاي تجارت الكترونيك،رخ داد. اين تحول، افزوده شدن قابليت پردازش به مسايل اطلاعاتي بود. وجود قابليت پردازش امكانات زيادي را براي تجارت الكترونيك ايجاد كرد و باعث گسترش مدلهاي تجارت الكترونيك و افزايش كارآيي اين مدلها گرديد. در اين دوره، مدلهاي تجارت الكترونيك و حجم مبادلات انجام شده توسط اين مدلها به صورت نمايي رشد پيدا كرد.

عموم شركتهاي بزرگ و موفق كه موفقيت خود را مديون مدلهاي تجارت الكترونيكي بودهاند، در نيمه دوم دهه ۹۰ پا به عرصه وجود نهادهاند.

تا اواخر دهه ۹۰ ميلادي عموم مدلهاي تجارت الكترونيك با تاكيد بر مصرفكننده نهايي شكل گرفته بودند و در دسته موسسه براي مشتري (BUSINESS TO CONSUMER) قرار ميگرفتند. ولي به تدريج و با مهيا شدن فرصتها و امكان استفاده جدي، شركتهاي بزرگ نيز استفاده از مدلهاي تجارت الكترونيك را مناسب و سودآور يافتند. لذا به سرمايهگذاري در مدلهايي پرداختند كه به استفاده از اين بستر در ارتباط بين شركتها ياري ميرسانند و در دسته موسسه براي موسسه (BUSINESS TO BUSINESS) قرار ميگيرند. از اين دوره به بعد، مدلهاي موسسه براي موسسه به لحاظ حجم مبادلات بر مدلهاي موسسه براي مشتري پيشي گرفتند.

سيستمهاي تجارت الكترونيك در اتخاذ راهبردهاي جديد مديريت مشتريان نقش مهمي دارند، زيرا:

• خريداران و فروشندگان را به طور مستقيم با هم مرتبط ميسازند؛

• ازتبادل كامل اطلاعات ديجيتال بين دوطرف پشتيباني ميكنند؛

• در زمان صرفه جويي،محدوديتها را رفع ميكند؛

• از فعاليتهاي تعاملي بين دوطرف پشتيباني ميكند و بنابراين، ميتواند به طور پويا با رفتار مشتريان منطبق شود.

متخصصاني مانند «مكنزي» با پيشگوييهاي خود اين مسئله راتاييد كردهاند. آنان پيشبيني كردهاند كه در سالهاي اوليه قرن بيست ويكم، خريد بدون خروج از خانه ارزشي به ميزان ۴ تا ۵ ميليارد دلار پيدا خواهد كرد.

اخيرا يك شركت مشاورهاي، نتايج تحقيقات خوددر مورد نزول صنعت اينترنت در سال ۱۹۹۶ رامنتشر كرد. اين شركت مشاورهاي مدعي بود كه بسياري از شركتها بدون آن كه ابتدا يك راهبرد مشخص تجاري داشته باشند، شروع به سرمايهگذاري كردهاند. همزمان با افزايش هزينههاي حضور اينترنتي در عرصه تجارت، شركتها وب را ترك خواهند گفت. زيرا آنان نميتوانند براي تداوم حضور خود در وب دليل موجهي بيابند. مامعتقديم كه نتايج اين پژوهش تا حدي درست است و بايد قبل از سرمايهگذاري يك راهبرد مشخص شكل بگيرد. نكته كليدي اين راهبرد آن است كه بخش مربوط به ارزش اين گونه تحليلها را بفهميم.

درواقع، فناوري مورد استفاده در تجارت الكترونيك محدود به اينترنت و وب نيست. اين دو مطمئنا از كاربرديترين ابزارهاي مورد استفاده در سيستمهاي تجارت الكترونيك مشتريان به شمار ميروند و اغلب در مثالهاي ما مورد استفاده هستند، اما اين وضعيت با وجود ابزارهاي هوشمند و دادههاي رسانهاي (متن، صدا، تصوير، ويدئو و….) مرتبط با يك شبكه آزاد تغيير خواهد كرد. به همين ترتيب، كيوسكهاي رسانهاي و تلويزيونهاي تعاملي نيز به عنوان مجاري تجارت الكترونيك به كار ما ميآيند.

اگرتجارت الكترونيك را تنها به فروش مستقيم محدود كنيم. اينترنت به عنوان يك مجراي توزيع نميتواند با ديگرمجاري بازاريابي مستقيم رقابت كند. پول در آوردن ازطريق فروش مستقيم قطعا اولين راه كاستن از فايده تجارت الكترونيك است. با اين وجود، راههاي فراوان ديگري نيز براي اين كار وجود دارد.

سه مقوله پيشگفته يعني بهبودبخشي، دگرگوني و بازتعريف سازمان، نشانگرميزان تحول درمدل جهاني تجارت يك سازمان و تاثير اين تحول بر حسب نتيجه آن بر تجارت است. دگرگون ساختن يك سازمان مستلزم خلاقيت و كار بيشتر و نيز خطرپذيري بيشتر و صرف زمان به گونهاي متفاوت است. قطعا موفقيتهاي حاصله متناسب با مرارتهاي بيشتري است كه ما تحمل ميكنيم.

بايد توجه داشت كه در برخي موارد، بهبود يك جزء از تجارت ( به عنوان مثال مجراي فروش ) عملا به بازتعريف هسته اصلي تجارت منجر ميشود. بنابراين، مقولههايي كه ما پيشنهاد داديم بايد منعطف، مرتبط با يكديگر و متداخل باشند. درادامه برخي مولفهها براي ارزش دهي به تجارت ذكر ميشود.

الف – ارتقاي محصولات: تجارت الكترونيك ازطريق برقراري ارتباط مستقيم، ميتواند درارتقاي خدمات و محصولات كمك كند.

اولين فايده تجارت الكترونيك، ارائه اطلاعاتي در مورد محصول به مشتريان است. اين كاراز طريق جزوات الكترونيك اينترنتي يا راهنماهاي خريد صورت ميگيرد. اين يك مجراي بازاريابي جديد است كه موجب ميشود تا امكان دسترسي به حداكثر تعداد مشتريان فراهم آيد.

از جمله مزاياي تجارت الكترونيك به عنوان يكي از راههاي عرضه اطلاعات مربوط به محصول ميتوان به دردسترس بودن در طول ۲۴ ساعت شبانه روز و در كليه مكانها اشاره كرد، البته اين درصورتي است كه مشتري براي دسترسي به اين اطلاعات از زير ساختهاي مناسب مانند رايانه شخصي، مودم و خدمات اينترنتي برخوردار باشد. مزيت ديگر، يك وسيله ارتباطي الكترونيك، تعاملي بودن و تطبيق سفارشات با درخواستهاست. راههاي مختلفي براي تبليغ محصولات به صورت اينترنتي وجود دارد. ميتوان اين كار را بر حسب تقاضاي مشتري يا تغيير محتواي آن برحسب اين تقاضاي سادهسازي يا پيچيدهسازي انجام داد. روش ديگر نمايش تعدادي ازمحصولات به يك مشتري خاص، تغيير قيمت (مثلا كاهش آن براي اعضاي يك باشگاه) و مجاز دانستن كاركردهاي جديد در برخي موارد است .

به عنوان مثال، يك بازار بزرگ الكترونيك ميتواند رابطهگرافيكي مختلفي را براي كاربرهاي گوناگون (كودكان، نوجوانان يا زنان خانهدار) طراحي كند، به گونهاي كه اين رابطها متناسب با نيازهاي هر يك ازاين گروههاي سني باشد.

تبليغاتي كه درهر صفحه ظاهر ميشود نيز ميتواند مختلف باشد و براي كودكان، اسباب بازي، براي جوانان، موسيقي و براي زنان خانهدار از جواهرات استفاده شود. اين كار مطابق با روندهاي بازاريابي مانند بازاريابي جزئي يا بازاريابي نفر به نفر است. در اين نوع از بازاريابي بر مبناي نيازها و خواستههاي هر شخص براي او پيام خاصي ارسال ميشود و هر مشتري بدينشكل هدف قرار ميگيرد.

در دنيايي كه تمايز قايل شدن بين محصولات روز به روزسختتر ميشود، چرخه حيات نيز در آن روز به روز كوچكتر ميشود. و از آنجا كه مشتريان وقت كمي دارند، تجارت الكترونيك، فرصت مناسبي براي عرضه راهبردهاي ارتقابخش جديد و ارتقاي نامهاي تجاري در اختيار ما مينهد. در همين راستا، كيفيت تبليغات، مهمترين ارزش براي ارتقاي محصولات است.

ب – مجراي جديد فروش: سيستمهاي تجارت الكترونيك به علت دسترسي مستقيم به مشتريان و جهتگيري دو سويه خود در تبادل اطلاعات مجراي فروش جديد براي محصولات محسوب ميشود.
اگرتجارت الكترونيك و به ويژه وبسايت جهاني را به عنوان مجاري فروش در نظر بگيريم، دو نوع از محصولات اهميت ويژهاي مييابند.

اول، كالاهاي فيزيكي كه گاهي درفروشگاههاي متعارف نيز به فروش ميرسند. مثال اين مورد برخي نرم افزارهاي رايانهاي است. چنين محصولاتي را ميتوان آگهي يا آنها را به صورت اينترنتي سفارش داد
دوم، محصولاتي كه ميتوان آنها را از طريق ابزارهاي تجارت الكترونيك نيزعرضه كرد. اين محصولات عبارتند ازاطلاعات يا نرم افزارها.

مثال براي نوع اول اين محصولات، كاتالوگهاي به اصطلاح الكترونيك مانند شبكه خريد اينترنتي است كه در آن تمامي انواع كالاهاي رايانهاي و الكترونيك به فروش ميرسد. اين كاتالوگها اطلاعاتي را در مورد محصولات ارائه ميكنند. از سفارش و پرداخت اينترنتي حمايت ميكنند و گاهي اوقات، به صورت اينترنتي به عرضه خدمات پس از فروش ميپردازند. در بخش دوم (محصولات اطلاعاتي)، ابزار تجارت الكترونيك عملا به وسيلهاي براي واگذاري اطلاعات مبدل ميشود. مثلا يك روزنامه الكترونيك ديگراز كاغذ استفاده نميكند و ميتوان آن را به صورت كاملا ديجيتالي عرضه كرد. در برخي موارد، هيچ نسخه كاغذي ازيك سرويس وجود ندارد. در حال حاضر نيز در مورد نرمافزارها يكي از شركتهاي فروشنده نرمافزار، بيش از۳۰۰ بسته نرمافزاري را به فروش ميرساند كه به صورت ديجيتال قابل عرضه است و چند دقيقه پس ازخريد به مشتري تحويل داده ميشود.

با گسترش فروش آگاهانه محصولات، مقولهبنديهاي جديدي درعرضه محصولات درحال ظهوراست. به عنوان مثال، اگر چهار روش در آمدزايي از طريق وب را در نظربگيريم، دو روش آخر به اشكال جديدي از محصولات مربوط ميشوند.

• روش مستقيم (به عنوان مثال، فروش محصولات)؛

• فروش محتوي (به عنوان مثال، فروش اطلاعات)؛

• آگهي دادن (به عنوان نمونه، عرضه رايگان اطلاعاتي مانند اخبار يا دفاتر راهنما به منظور جلب نظر سايرين و فروش اين اطلاعات به آگهيدهندگان)؛

• انجام معاملات و لينك دادن (به عنوان مثال، درنظر گرفتن حقالزحمهاي خاص براي انجام يك كار مانند فروش اينترنتي بليت هواپيما، يا دريافت هزينه لينك دادن به يك عرضهكننده خدمات، مشابه روشي كه در بخش آگهيهاي شركتهاي مختلف انجام ميشود).

ج – صرفهجويي مستقيم: تجارت الكترونيك ميتواند با استفاده از يك ساختار عمومي مشترك مانند اينترنت و انتقال و كاربرد مجدد اطلاعات به صورت ديجيتال، هزينه ارائه اطلاعات مذكور به مشتريان را كاهش دهد.

مولفه سوم ارزش تجارت الكترونيك مربوط به فرصتي است كه استفاده از اين روش براي صرفهجويي در هزينهها در اختيار ما مينهد. با استفاده از يك زيرساخت ديجيتال مشترك مانند اينترنت- در مقايسه با ساختارهاي فيزيكي- هزينههاي مربوط به بازاريابي، توزيع و ارائه خدمات پس از فروش به شكل حيرتانگيزي كاهش مييابد.

اگر انتقال اطلاعات، به صورت خودكار و ديجيتال انجام شود، هزينههاي اشخاص/ تلفن/ پست و چاپ قطعا كاهش خواهد يافت. تاثير اين مسئله به ويژه دربخش خدمات مشهود است. در اين بخش، هزينه خدمات پس از فروش به مشتريان معمولا ازهزينه توليد محصولات بيشتر ميشود. آنچه مسلم است سيستمهاي تجارت الكترونيك به خاطر سرنوشت آتي خود موجب كاهش چرخه زماني توليد وعرضه خدمات و اطلاعات ميشوند.

در برخي بازارها يا در مورد برخي محصولات، توانايي توزيع يا دريافت محصول به فاصله كوتاهي پس از توليد آن از اهميت فراواني برخوردار است.
اين مسئله به ويژه درمورد توزيع اطلاعات نيزصادق است كه شركتهاي بزرگ با استفاده از وب يا پست الكترونيك به توزيع اطلاعات در صدها حوزه گوناگون ميپردازد. هدف ازاين كار، كسب اطمينان در مورد حصول به موقع اطلاعات ازسوي تصميمگيرندگان درشركتهاي بزرگ است.

مديريت و تجارت الكترونيك

با توجه به آنچه بيان گرديد مديران سازمانها بيش از هر زمان ديگري نيازمند به ابزارهاي اطلاعاتي و ارتباطي در عرصه رقابتهاي تجاري هستند، زيرا كاهش برتري رقابتي يكي از مهمترين عواقب ناهماهنگي با فناوري اطلاعات است. چالش جهاني ايجادشده در عرصه مديريت كه با ظهور پديده فناوري اطلاعات و ارتباطات، رنگ و جلوهاي ديگر گرفته است مهمترين و شايد اثرگذارترين دستيافته بشر در طول چند قرن اخير است تا جايي كه مهمترين كالاي تجاري قرن حاضر را «اطلاعات» معرفي كردهاند.

تاثير مستقيم و غير مستقيم فناوري اطلاعات و ارتباطات در كليه ساختارها و سطوح زندگي عادي مردم و نفوذ و توسعه ابزارهاي اين پديده عصر جديد در پيچيدهترين فعاليتها، موثرترين عامل در راه توسعه تكنولوژيك و به تَبع آن اطلاعاتي بشر بوده است. ظرفيتهاي بالقوه فناوري اطلاعات و ارتباطات مديران پيشرو را مجاب ميكند تا با نگرشي عميق بر ابزارهاي اين پديده جهان شمول، قابليتهاي بالقوه سازمان خود را به مَنصه ظهور برسانند. با اين ديدگاه، سعي ميشود تا با نگاهي گسترده، زمينههاي بسترسازي فناوري اطلاعات و ارتباطات و كاركردهاي آن در تحولات درونسازماني و ارتباطات برونسازماني مورد بررسي و تحليل قرار گيرد.

مديران پيشرو هميشه به دنبال فناوريهايي هستند كه جريان كار را تسريع و تسهيل ميكند. در واقع، مديران براي ايجاد ارتباطات موثر بين سطوح طولي و عرضي سازمان و همچنين تسهيل جريان امور براي جمعآوري و راهبرد مناسب اطلاعات مرتبط با حوزه فعاليت سازمان خود، ناگزير از شناخت ظرفيتهاي موجود سازمان خود و نيازسنجي ظرفيتهاي تكميلي هستند. استفاده از قدرت اثر فناوري اطلاعات و ارتباطات در هدايت سازمان براي پيشتازي در مقابل رقبا امري ضروري و اساسي است. فناوريهاي ارتباطي و اطلاعاتي بسياري از عمليات مربوط به سازمان مانند سيستمها و جريان اتوماسيون را به انجام ميرسانند.

بدون شك بايد گفت كه فناوري اطلاعات و ارتباطات موجب تقويت تواناييها و خلاقيتهاي مديران پيشرو ميشود. با اين نگرش، يك مدير و كارمندان او وقتي ابزارهاي ارتباطي و اطلاعاتي را به ساختار سازمان خود تزريق شدند ميتوانند به جاي سخت كاركردن، سريعتر و با دقتتر از قبل كاركنند ضمن اينكه مدير ميتواند نظارت و مديريت غير متمركز را تجربه كند. با توجه به اينكه هدف غايي هر رابطه كاري، دستيابي به سود تجاري است ميتوان گفت كه ارتباط كمي و كيفي با مشتريان با استفاده از اين ابزارها گسترش و هزينههاي جاري و حتي سرمايهاي و امكان سنجي نيز كاهش مييابد.

يكي از مهمترين شاخصههاي شناخت درست فناوري اطلاعات و ارتباطات توسط مديران استفاده يا ايجاد سيستمهاي كارامد در ساختار سازمان است. با توجه به اينكه هر يك از ابزارهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات كه منطبق بر سيستمهاي مديريتي باشند ميتوانند در بهبود يا ايجاد نقص در شيوه مديريت و ارتباط با مخاطبان سازمان موثر باشند، بنابراين، در تغيير سيستمهاي دستي به امكانات فناوري اطلاعات، عوامل متعددي مانند تعهد مديريت، داشتن تجربه از فناوري اطلاعات، رضايت كاربران و ميزان تغييرات محيطي موثر هستند. همچنين به جاست كه در گزينش سيستمهاي مذكور:

۱ – عملكرد سيستم براي مخاطبان سازمان روشن باشد؛

۲ – استفاده كاربران را تسريع و تسهيل شود؛

۳ – از انعطافپذيري بالايي در قبال تحولات تكنولوژيك و يا ساختاري برخوردار باشد.

با اين توضيح ميتوان گفت مديري موفق خواهد بود كه فناوريهاي ارتباطي و اطلاعاتي را منطبق بر نيازهاي سازمان خود طراحي يا انتخاب كند. در اين صورت، در هنگام ارائه خدمات سازمان خود به مخاطبان و مشتريان قادر خواهد بود نيازهاي مشتريان را نيز در تدارك سيستمها لحاظ كند. به طور مثال، استفاده از دستگاههاي خودپرداز بانكي، اين نياز را ميطلبد كه آموزش و فرهنگسازي لازم براي اشاعه اطلاعات در مورد استفاده از كارتهاي اعتباري گسترش يابد.

در استفاده از ابزارهاي فناوري ارتباطات و اطلاعات به مديرا ن توصيه ميشود در تعيين ابزارها انتخابگر باشند و با مطالعهاي فراگير درباره همه ابزارهاي موجود اين فناوري، دستهاي را مورد گزينش و ا ستفاده قرار دهند كه سبب ايجاد تسهيلات بيشتري در امور اجرايي ميشود. صرفه جويي در زمان را به همراه دارد و موجب كاهش هزينهها و يا افزايش درآمدها ميشود. براي معرفي نمونهاي از اين سيستمها ميتوان به سيستمهاي تجارت الكترونيك(براي خريد و فروشهاي اينترنتي) و شبكههاي محلي يا سايتهاي اختصاصي داخلي(اينترانت) اشاره كرد.

بنابراين، در مديريت اطلاعات درونسازماني، ابتدا بايد حوزههاي اصلي كار را تعيين كرد و به نيازسنجي هر يك از اجزاي سازمان پرداخت تا بهترين فناوري موجود برا ساس نيازها و ظرفيتها تامين شود. شبكهها به عنوان شاهرگهاي تجارت نوين و ابزار اساسي استفاده اشتراكي از اطلاعات و برقراري ارتباطات درون و برون سازمانياند. انتخاب سيستمهاي شبكهاي نيز با توجه به تعداد كاربران و امكان دسترسي سريع آنها به بانكهاي اطلاعاتي صورت ميگيرد. تصميمات و كارهايي كه بايستي در انتخاب و راهاندازي شبكههاي درون سازماني توسط مدير انجام شود در مورد تعداد كاربراني است كه بايد با شبكه مرتبط باشند كه در اين صورت سطح گسترش شبكه بر حسب تعداد كاربران تغيير ميكند.

در بُعد نرمافزاري، يك مدير بايد از برنامههاي نرمافزاري مختلف اطلاعات كافي داشته باشد و بتواند برخي از آنها را در اجراي كارهاي خود مورد استفاده قرار دهد. اين قابليت، مدير را در انتخاب برنامههاي نرمافزاري مورد نياز سازمان بسيار كمك خواهد كرد. نوع نرمافزارهايي كه يك مدير در فعاليتهاي سازمان خود استفاده ميكند به ماهيت سازمان بستگي دارد. ولي در كل، آنچه اهميت دارد اين است كه مديران بايد از نرم افزارهايي كه توسط سازمانهاي مختلفي مورداستفاده قرار گرفته و امتحان شده بهره بگيرند.

با استفاده از برنامه پست الكترونيك ميتوانيد پيامهاي مورد نظر خود را تهيه، ارسال، دريافت، ذخيرهسازي و مديريت كنيد. بهترين شيوه براي راهاندازي و اجراي پست الكترونيك در هر سازماني، استفاده از يك رايانه مركزي براي مديريت نامههاي الكترونيك داخلي و كنترل دائمي ارتباط دائمي يا تلفني با اينترنت است. بسياري از سازمانها بدون توجه به مشكلات ارتباطات الكترونيك و بدون ارائه آموزشهاي لازم به كاركنان اقدام به نصب و راهاندازي پست الكترونيك ميكنند. مديران سازمانها بايد توجه داشته باشند كه در دنياي ارتباطات الكترونيك همان قوانيني حكمفرماست كه در انتشار قراردادها و ادعانامههاي مكتوب حاكم است بنابراين، يك اشتباه ميتواند خسارتهاي فراواني به بار آورد.

در بُعد سختافزاري، مديريت سازمان ميتواند مهمترين و موثرترين نقش را در توسعه توانمنديهاي سازمان را در بستر فناوري اطلاعات و ارتباطات فراهم كند.مدير سازمان بايستي با توجه به نيازها و بدون در نظر گرفتن تجملات، بهترين و كارآمدترين ابزارهاي سختافزاري مورد نياز در سازمان را مورد گزينش قرار دهد در انتخاب ابزارهاي سختافزاري، مدير سازمان علاوه بر نيازسنجي حال حاضر، بايد در برابر هزينهاي كه متحمل ميشود نيازهاي آتي را نيز مد نظر قرار دهد. يكي از بهترين راهها در انتخاب ابزار، مشاوره با كاربران سازمان است. بسته به اينكه چه كساني در چه زماني و چه مكاني و براي چه كاري از اين ابزارها استفاده ميكنند نوع، كميت و كيفيت ابزارها قابل تغيير خواهد بود.

به طور معمول، سختافزارهاي رايانهاي پس از يك سال از گارانتي توليدكننده خارج ميشوند و از آن پس، تضمين سلامت كاردستگاه با خود مشتري خواهد بود و به همين دليل، در هنگام تجهيز سازمان به رايانه و كلاٌ هر يك از ابزارهاي فناوري ارتباطات و اطلاعات، خريد از شركتهاي معتبر الزامي است. در ادامه، لازم است تا مدير پس از خريد و راهاندازي هر يك از اين ابزارها در سازمان، شناسنامه سختافزارهاي موجود را تهيه كند تا در موقع لزوم نسبت به انجام سرويسهاي لازم اقدام شود. يكي از روشهاي توصيه شده در تعيين نوع سختافزارهاي سازماني نيازسنجي نرمافزاري سازمان و سپس تعيين، تامين و تركيب سختافزار با بستههاي نرمافزاري انتخاب شده براي هر يك از اجزاي سازمان است.

به عنوان مثال، مدير بايد تشخيص بدهد در بخش گرافيك، سازمان با توجه به نوع نرمافزارهاي موجود به چه تركيبي از سختافزارها نيازمند است. مطمئناً اين نوع نگاه در انتخاب سختافزار در حذف هزينههاي زائد نقش موثري دارد نمونههايي از سختافزارهاي متنوع را به عنوان مثال ذكر ميكنيم. تصميمگيري در مورد اينكه در هريك از بخشهاي سازمان شما از چه مانيتوري استفاده شود از عوامل به ظاهر ساده ولي مهم هستند كه ميتوانند ضمن افزايش راندمان كاري سازمان در كاهش و حذف هزينههاي غير ضروري موثر باشد.

بايد گفت كه بسترسازي مطلوب براي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در ساختار سازماني نيازمند شناخت كافي و نگرش مثبت مديران به ضرورتهاي حضور اين پديده در روند فعاليتهاي سازمان است. با وجود اين، شناخت يك مدير در ابتداي پروسه بسترسازي فناوري اطلاعات و ارتباطات در سازمان خود بايد آييننامهها و قوانين درونسازماني را تهيه، آزمايش و ابلاغ كند. اين آييننامههاي اجرايي فناوري اطلاعات و ارتباطات در سازمان بايد با استانداردهاي تعيينشده از جانب مراجع ذيصلاح و نيازهاي سازماني هماهنگ و همساز باشند.

با توجه به اهميت نقش فناوري اطلاعات و ارتباطات در توسعه و گسترش فرايندهاي سازماني، هر مدير پيشرو و آيندهنگر ناگزير از انجام زمينهسازيهاي لازم و انجام مشاورههاي علمي و فني با صاحبان دانش فناوري اطلاعات و ارتباطات است. براي باقي ماندن مديران در عرصه رقابتهاي اقتصادي و حتي ربودن گوي سبقت از ديگران بايد ابزارها و لوازم مختلف اطلاعاتي و ارتباطي با ديدي روشن و گاهي كامل از نيازهاي سازمان تا مين و راهاندازي شوند.