مشخصات اصلي گرافيک محيطي:

گرافيک محيطي از کليه علائم، تابلوها و چراغها، از شکل و رنگ و طرح و خط و نوشتار بهره ميگيرد و اگر بر معيارهاي درست استوار باشد ميتواند:

ـ ارتباطهاي اجتماعي مردم را تسهيل کند.

ـ به فعاليت اقتصادي سرعت بخشد.

ـ ايمني و جريان ترافيک را بهبود بخشد.

ـ مردم را از امکاناتي که شهر در اختيارشان ميگذارد آگاه کند.

ـ جرائم حاصل از تشنجات عصبي مردم را کاهش دهد.

ـ به رفع نيازهاي اجتماعي مردم با ايجاد ارتباط با محيط اطراف به وسيله مشخص کردن، راهنمايي و اطلاع رساني کمک کند.

ـ با ايجاد مناظر زيباي بصري در محيط، به سلامت ذهني مردم ياري رساند.

عوامل اصلي بيان در گرافيک محيطي عبارتند از:

– پوستر

– علائم

– تابلوهاي بزرگراهها

– تابلوهاي راهنمايي و رانندگي

– علائم نوراني (نئونها)

– تبليغات روي وسائل نقليه

– طراحي محيطي پارکها

– طراحي روبناها و رنگهاي حاصل از آنها

– طراحي محلهاي خدماتي عمومي، ايستگاههاي اتوبوس، باجههاي تلفن، نيمکتها و…

– طراحي محيطي مراکز فرهنگي و تفريحي

– طراحي حجمهاي تزئيني در ميدانها و پارکها

– تابلوهاي سردر فروشگاهها، مغازهها، سينماها و کليه سازمانها و موسسات دولتي و خصوصي

– انواع تابلوهاي تبليغاتي مانند: بيل بورد، چهاروجهي، سه وجهي، سه بعدي، ديجيتالي.

همه اين عوامل در محيط داخل شهر انجام ميگيرد. بنابراين بايد بين آنها و شهر، هماهنگي ايجاد گردد و طراحان گرافيک محيطي با مهندسين شهرساز از نزديک، تشريک مساعي داشته باشند.

باتوجه به اينکه در شهرهاي بزرگ، علاوه بر ساکنين دائمي آنها، انبوه قابل ملاحظهاي از مردم، جهت انجام کارهاي اقتصادي، تجاري، بهداشتي… نيز مرتب در حال آمد و رفت ميباشند، گرافيک محيطي بايد به نوعي نقش خود را ايفا نمايد تا افراد در اين محيط در برقراري ارتباطها و گذراندن امورشان، مشکلات کمتري داشته باشند. بخش عمده اطلاعات مورد نياز شهر، در ارتباط با مقررات آمد و شد، آگاهي از فعاليتها و رويدادها و اماکن گوناگون و خدماتي است که ارائه ميشود.

مردم بايد راههاي مختلف و ايمن و سريع رسيدن به اين محيطها را بدانند و بهترين آنها را انتخاب نمايند. البته تعيين ضوابط اعمال کنترل بر تابلوها و علائم بخش خصوصي که ميتواند موجب اخلال در تاثير عمومي يا مکمل آنها باشند، جزء تفکيک ناپذير سيستم مناسب اطلاع رساني محيط است.

گرافيک محيطي چه عرصههايي را در بر ميگيرد:

گرافيک محيطي اعم از محيطهاي باز و بسته، عرصههاي گوناگون را در بر ميگيرد، که در هر دوي اينها، نقش عمده آن (اطلاع رساني) ميباشد. محيطهاي بسته شامل فضاهاي داخلي کليه ساختمانها اداري و تجاري، مترو و همچنين نمايشگاهها و فروشگاهها ميباشد که در آنها با استفاده از اشکال و حروف و انواع تابلو، اطلاعات لازم به مراجعه کنندگان داده ميشود.

در محيطهاي باز نيز همچون پارکها، خيابانها و معابر شهر و اساسا کليه فضاهاي باز واقع در شهرها و محيط زندگي انسان، که طراحيهايي شامل: علائم راهنمايي و هشدار دهنده داخل پارکها، تابلوهاي سردر فروشگاهها، طراحي ويترينهاي مغازهها، علائم راهنمايي و رانندگي در سطح شهر، تابلوهاي نام خيابانها و کوچهها، باجههاي مختلف خدماتي از قبيل تلفن، پست و… ، در محدوده گرافيک محيطي قرار دارند.
گرافيک محيطي نقش مهمي را نيز در تبليغات ايفا ميکند. از جمله در تبليغات تجاري و تبليغات فرهنگي. اکنون به اختصار نگاهي گذرا بر اين دو مياندازيم:

گرافيک محيطي و تبليغات فرهنگي:

انسان از زماني انسان ميگردد که داراي فرهنگ ميشود و فرهنگ از زماني آغاز ميگردد که انسان به وجود ميآيد. آنچه که ميتوانيم برايش تقدم و تاخر قائل شويم تمدن است و انسان با فرهنگ وارد تمدن ميشود و اکنون اين انسان متمدن است که در دام انواع و اقسام کشمکشهاي روحي و جسمي دست و پا ميزند، براي رهايي و آزادي نياز به پرواز دارد، پروازي از درون خود به بيرون و شايد براي اين پرواز، بالي بهتر از فرهنگ و هويت خويش نيابد. پس بايد با آن آشنا شود و با بهره گيري از آن در جهات مختلف زندگي، خود و جامعه اش را باور کند. اين نقطهاي است که تبليغات فرهنگي ميتواند پا به عرصه وجود بگذارد و رسالت خويش را به انجام برساند.

امروزه در سراسر دنيا واژه تبليغات فرهنگي معاني خاصي پيدا کرده و آن هم بر اساس تعريف فرهنگ و تبليغ از ديد آن جامعه خاص ميباشد. در کشور ما نيز اين تبليغ حول محورهاي خاصي دور ميزند که مربوط به باورها و ديدهها و فرهنگ جامعه ماست و در اينجاست که دوباره صحبت از هنر به ميان خواهد آمد، هنري که بايد خادم جامعه باشد و انديشهها و آرمانهاي والاي بشري را که سبب رشد انسان ميشوند، جاودان و ماندني کند به گونهاي که بر همه اقشار جامعه تاثيرگذار گردد.

هنرهاي تجسمي، تجليات عالي زبان بصري هستند و بنابراين ابزارهاي آموزشياند که قيمتي بر آنها متصورنيست. اکنون وظيفه گرافيک محيطي اين است که از نظر اجتماعي پيام مفيدي برساند و هم چشم را و به واسطه آن، ذهن را جلب کند و در نتيجه نظم لازم را براي ديدن آن سوي سطوح چيزهاي قابل رويت به ذهن بدهد و در شناخت ارزشهاي لازم براي يک زندگي کامل و لذت بردن از آن راهنماييش کند.

اگر شرايط اجتماعي، گرافيک محيطي را به عرصه پيامهاي موجه، در وسيعترين و عميقترين مفهوم اجتماعي آن ملزم سازند، اين هنر ميتواند به طور موثر به آماده سازي راه براي هنري موثر و مثبت ياري رساند. هنري که بتواند پيام خويش را به مردم برساند و از طرف آنها درک شود.

از ميان اهدافي که گرافيک محيطي مد نظر دارد، هدفهاي کاربردي از بقيه مهمتر و در حقيقت در اولويت قراردارد که البته بعد از دست يابي به اهداف گوناگون کاربردي خود، ميبايد فرهنگ ساز نيز باشد و اگر گرافيک محيطي با اصولي صحيح و متناسب انجام شده باشد، تا حدود بسيار زيادي ميتواند در گسترش فرهنگ جامعه تاثير داشته باشد.

رشد گرافيک محيطي به چند عامل وابسته است؛ از جمله: رشد کيفي فکري مديريتها و وجود طراحاني باخلاقيتهاي بالا. البته اين رشد تنها به گرافيک بر نميگردد، بلکه به مجموعه عواملي منتهي ميشود که ساختارهاي اخلاقي، اجتماعي، سياسي و فرهنگي نيز در آن رشد يافته باشند.

مشخصههاي سنتي و فرهنگي ميتواند در برقراري ارتباط بهتر و سريعتر نقش مهمي داشته باشند زيرا افرادي که در يک جامعه زندگي ميکنند داراي فرهنگ خاص آن اجتماعي نيز ميباشند. بنابراين بهتر است ارسال پيام براي آنان به زبان و شيوهاي آشنا و سنتهاي خودشان طراحي شود که برايشان ملموستر و گوياتر باشد تا در قالبهاي فرهنگي و سنتي بيگانه.

رنگ، نقش مهمي در يک طرح دارد که اولين وظيفه آن جلب توجه مخاطب است و در مرحله بعدي نقش مکمل عناصر تصويري ديگري براي موفقيت در ارسال پيام را ايفا ميکند.

حروف نوشتاري نيز در برقراري ارتباط سريع تر، نقش مهمي دارند و در واقع آنها تکميل کننده يا تاکيد کننده تصوير ميباشند.

در گرافيک محيطي ابزارها و عوامل مختلفي براي ارائه اطلاعات وجود دارد که از هرکدام براي بيان نوعي خاص از ايجاد ارتباط ميتوان استفاده کرد. مثلا بالونها و تبليغات بر روي وسايل نقليه، مربوط به گروه ايجاد ارتباط توسط سوژههاي متحرک ميباشند. همچنين بيل بوردها بايد در مکانهايي مورد استفاده قرار گيرند که فضاي اطراف آنها وسيع باشد.

مانند بزرگراهها که اغلب مخاطب با سرعت بيشتري از مقابل آن ميگذرد و بايد به گونهاي باشد که به سرعت بتواند ارتباط لازم را برقرار کند. نسبت ميزان ارتفاع نصب بيل بورد با طول و عرض آن نيز از نکتههاي حائز اهميت ميباشد و بايد به طور دقيق محاسبه شود. کارآيي بيل بورد در شب نيز بحثي است که بايد همراه با عوامل ديگر مربوط به بيل بوردها با دقت بررسي و طراحي شود و با استفاده از سيستمهاي نوري مناسب، پيام دلخواه در شبها نيز به مخاطبهاي احتمالي القا شود.

با آنچه درخصوص آشنايي با گرافيک محيطي و اهميت و نقش آن در جامعههاي شهري گفته شد، به اختصار شرحي پيرامون اهميت حضور گرافيک محيطي در روابط عمومي بيان ميشود:

از آنجا که هدف روابط عمومي جلب مشارکت و همراهي افکار عمومي در زمينههاي مختلف است و همچنين واحدي است که ارتباط کارکنان با مسئولان ونيز مسئولان با مردم را برقرار ميکند. بايد اين رسالت خود را با استفاده از روشهاي ويژه، به خوبي انجام دهد. گرافيک محيطي يکي از آن مواردي است که ميتوان با شناخت و به کارگيري اصولي آن در روابط عموميها، برقراري ارتباطات ياد شده را گسترش داد. امر تبليغ نيز در روابط عمومي نقش مهمي را ايفا ميکند. تبليغ به معناي تغيير افکار و انديشه براي آنچه تبليغ ميشود. بهترين و گوياترين زبان براي اين منظور، هنر گرافيک است.

چرا که هنر گرافيک آينه شفافي از مسائل جاري و فرهنگي است و تمام لحظهها زير و بمهاي روحي و فکري جامعه را ثبت و منعکس ميکند. بنابراين، هنر گرافيک در روابط عمومي اهميت خاص خود را مييابد. گرافيک محيطي نيز بخشي از اين هنر است. يعني آنجا که مسئله ارسال پيام و دادن اطلاعات لازم به مخاطب در محيط کاري پيش ميآيد، گرافيک محيطي قدم به عرصه ميگذارد و نقش خود را ايفا ميکند. براي مثال يک سازمان يا وزارتخانه را در نظر ميگيريم که روزانه تعداد زيادي از افراد جامعه، آن هم با فرهنگها و نگرشهاي متفاوت اجتماعي، به خاطر نيازي که دارند به آنجا مراجعه ميکنند.

در ابتداي ورود، گرافيک محيطي موجود بايد به نوعي طراحي شده باشد که فرد براي رسيدن به قسمتي که لازم است به آنجا مراجعه کند، دچار مشکل و سرگرداني نشود و با ديدن تابلوهاي مخصوص راهنما به راحتي به محل مورد نظر برسد. نوع تابلو، رنگ، اندازه و نوع خطهاي نوشتاري، علامتها و نمادها و همچنين محل نصب آنها از اهميت ويژهاي برخوردار است. پس از آن، علامتهاي داخل محوطهها راهروها و اتاقها نيز بايد همين ويژگيها را داشته باشند.

بنابر آنچه که بيان شد، اولين اهميتي که براي گرافيک محيطي قائل ميشويم، همان برقراري ارتباط براي راهنمايي و اطلاع رساني به مخاطب است و در دومين نقش خود، وظيفه زيباسازي محيط را برعهده ميگيرد. زيرا انسان به طور ناخودآگاه خواهان زيبايي و توازن و تعادل و آراستگي است و از زشتيها و ناهنجاريها دوري ميجويد. حضور در محيطي که همه عنصرهاي آن به طور صحيح در جاي خود قرار گرفته باشد و رنگها در هماهنگي و تضاد، هرکدام به وظيفه خود به درستي عمل کنند، براي هر انساني، به راستي لذت بخش است و روح خسته از کشاکش و مسائل روزمره زندگي او را به آرامش دعوت ميکند.

مهتاب موید