۱ – اسرار تجاري چيست؟

در اغلب ايالتهاي آمريکا، اسرار تجاري ميتواند شامل هر فرمول، طرح (مدل، نقشه)، ابزار فيزيکي (مهارت عيني)، ايده، فرايند يا گردآوري اطلاعاتي باشد، مشروط به دو ويژگي زير:

براي صاحب آن اطلاعات، در بازار، مزيت رقابتي فراهم کند؛
با آن اطلاعات به گونهاي رفتار و برخورد شود که به صورت متعارف ميتوان انتظار داشت، از اينکه عموم مردم يا رقبا از آن آگاه شوند، ممانعت شود و همچنين از اکتساب ناروا (IMPROPER ACQUISITION) يا دزديده شدن آنها، جلوگيري به عمل آيد.

برخي از نمونههاي بالقوه اسرار تجاري عبارتند از:

– فرمول يک نوشيدني خاص ورزشکاران؛
– روشهاي نظرسنجي مورد استفاده توسط ماموران حرفهاي سنجش افکار عمومي؛ – طرز تهيه غذا؛
– اختراع جديدي که هنوز به ثبت نرسيده است.
– راهبردهاي بازاريابي؛
– شيوههاي توليد؛
– الگوريتمهاي رايانه اي.

برخلاف ديگر شکلهاي مالکيت معنوي از قبيل پروانه اختراع، حق تاليف و علائم تجاري، محرمانه نگهداشتن اطلاعات تجاري، داراي شکلي از حمايت از جانب دارنده آن است. شما اسرار تجاري خود را نزد دولت ثبت نميکنيد تا از آن حمايت کند، شما به همين سادگي اين اطلاعات را محرمانه نگه ميداريد.

حمايت از اسرار تجاري تا زماني ادامـــه مييابد که اين اسرار محرمانه نگه داشته شوند. به محض اينکه اسرار تجاري در دسترس عموم قرار گيرد، حمايت از اسرار تجاري خاتمه مييابد.

۲ – بازرگانان چگونه ميتوانند از اسرار تجاري استفاده کنند؟

اسرار تجاري اغلب، حمايت از اطلاعات کاربردي باارزشي را شامل ميشود که بااستفاده از ديگر اشکال حقوق مالکيت معنوي نميتوان از آنها حفاظت کرد، از قبيل فرمول کوکاکولا، اسرار تجاري همچنين:

از ايدههايي حمايت ميکند که به يک تجارت، مزيت رقابتي اعطا ميکند تا آن شرکت يا فرد را قادر سازد تا در ميدان رقابت از ديگران جلو بيفتد. به عنوان مثال، يک ايده براي توليد نوع جديدي از محصول يا يک وب سايت جديد.
مانع از آن ميشود که رقبا دريابند که يک محصول يا خدمت، در حال توسعه و بهبود است و از افشاي کارکرد و ويژگيهاي فني آن جلوگيري ميکند. براي نمونه، اينکه يک نرم افزار جديد چگونه کار ميکند؟

از اطلاعات تجارتي باارزش مانند طرحهاي بازاريابي، اطلاعات هزينه و قيمت و فهرستهاي مشتري حفاظت ميکند. به عنوان نمونه، طرح و نقشه يک شرکت براي راه اندازي يک خط توليد جديد.
حمايت ميکند از دانش فني سلبي(NEGATIVE KNOW-HOW)، يعني اطلاعاتي که شما پيرامون يک رشته از اقدامات تحقيق و توسعه فراگرفته ايد که چه کارهايي را نبايد انجام دهيد و درباره آنچه که در حد مطلوب کار نميکند.

به عنوان مثال: تحقيقاتي که نشان ميدهد نوع جديدي از يک دارو بـــي اثر است. حمايت ميکند از هر اطلاعات ديگري که تا حدودي ارزش دارد و معمولاً رقباي شما از آن اطلاعي ندارند. به عنوان مثال، فهرست مشتريان که براساس سوددهي تنظيم شده است.

۳ – صاحبان اسرار تجاري چه حقوقي دارند؟

دارنده يک راز تجاري ميتواند گروههاي زير را ممنوع کند از کپي کردن، استفاده کردن يا منفعت بردن از اسرار تجاري يا افشاکردن آنها نزد ديگران بدون اجازه قبلي:

اشخاصي که به صورت خودبه خودي، وظيفه آنها محرمانه نگه داشتن اسرار است تا اطلاعات اسرار تجاري را افشا يا استفاده نکنند. نظير

مستخدماني که به طور عادي با اسرار تجاري کارفرمايان به عنوان بخشي از شغل خود، در ارتباط هستند.
اشخاصي که اسرار تجاري را بااستفاده از شيوههاي ناروا از قبيل دزديدن، جاسوسي صنعتي يا ارتشا به دست ميآورند.

اشخاصي که آگاهانه و از روي قصد، اسرار تجاري را از افرادي که حق افشاي آنها را ندارند، به دست ميآورند.
اشخاصي که از روي تصادف يا به اشتباه از اســــرار تجاري آگاه ميشوند اما به دلائلي ميدانستهاند که اين اطلاعات به عنوان اسرار تجاري تحت حمايت هستند.

اشخاصي که موافقتنامههاي عدم افشا را امضا کردهاند (که اغلب به موافقتنامههاي محرمانه نگهداشتن، معروف هستند) و بدين ترتيب متعهد شدهاند که اسرار تجاري را بدون اجازه مالک آن، افشا نکنند.

اين ممکن است بهترين راهي باشد که مالک اسرار تجاري، تعهد به محرمانه نگهداشتن اطلاعات را ايجاد ميکند. بااينکه کارکنان شرکت، به طور ضمني متعهد به عدم افشاي اطلاعات حساس هستند، اما تمامي کارکناني که بااسرار تجاري شرکت سروکار دارند.

– از جمله کارکنان سطح بالا و رؤســاي شرکت – ميبايست موافقتنامه عدم افشاي اطلاعات را امضا کنند. اين موافقتنامهها کارکنان شرکت را روشن ميکند که اسرار تجاري شرکت را بايستي محرمانه نگه دارند. به علاوه، وام دهندگان به شرکت، سرمايه گذاران و سرمايه گذاران احتمالي نيز ممکن است کارکنان را به امضاي موافقتنامههاي عدم افشا، ملزم کنند.

تنهـــا يک گروه از اشخاص هستند که نميتوان آنها را به موجب قوانين حمايت از اسرار تجاري، از استفاده از اسرار تجاري منع کرد. اينها اشخاصي هستند که به اسرار تجاري مستقلا، يعني بدون استفاده از شيوههاي غيرقانونـي يا نقض قراردادها و حقوق ايالت پي ميبرند. به عنوان نمونه، تجزيه کردن (يا مهندسي معکوس) هر محصولي که به صورت قانوني به دست آمده و مشخص کردن اسرار تجاري آن، نقض قوانين اسرار تجاري محسوب نميشود.

مثال:
شرکت چسب XCEL، دارنده راز تجاري يک فرمول حمايت شده است. آقاي فيل که يک شيميدان است، محتويات چسب XCEL را تجزيه و ترکيبات آن را مشخص کرده و فرمول آن را بازسازي ميکند. آقاي فيل ميتواند قانوناً از اين اطلاعات براي ساخت و فروش چسب خود، استفاده کند.

۴ – يک شرکت چگونه ميتواند از اسـرار تجارياش حمايت کند؟

همين که به سادگي اعلام شود که اين اطلاعات اسرار تجاري است، موجب نميشود که آنها به عنوان اسرار تجاري شناخته شوند. يک شرکت بايد به صورت ايجابي به گونهاي رفتار کند که تمايلش را براي مخفي نگهداشتن اطلاعات به اثبات برساند. برخي از شرکتها اين کار را به منتهاي درجه انجام ميدهند، به عنوان مثال، فرمول کوکاکولا (که شايد مشهورترين راز تجاري در جهان باشد) در جاي امني در گاوصندوق يک بانک نگهداري ميشود که فقط با صلاحديد هيئت مديره شرکت کوکاکولا باز ميشود. فقط دو نفر از کارکنان کوکاکولا همزمان از اين فرمول اطلاع دارند که هويت آنها براي عموم افشا نميشود و آنها مجاز نيستند که با يک هواپيما پرواز کنند.

چنين حفاظت فوقالعادهاي از اسرار تجاري ضروريست.

هرچند که شما ميبايست تدابير احتياطي معقولي را براي حفاظت از اطلاعاتي که به عنوان اسرار تجاري مدنظر شماست، اتخاذ کنيد، در عين حال شما مجبور نيستيد که دفتر کارتان را براي اين امر به يک پايگاه نظامي، تبديل کنيد. اقدامات احتياطي معقول شامل اين موارد است: اسنادي که حاوي اسرار تجاري هستند با عبارت »محرمانه« علامت گذاري شوند، مدارک و اقلامي که متضمن اسرار تجاري هستند پس از ساعات اداري در جاي امني نگهداري شوند، رايانهها به صورت امن حفظ شوند و دسترسي به اسرار توسط اشخاص، به ميزان متعارفي که به آن نياز دارند، محدود شود.

اما بهترين وسيله براي حفاظت از اسرار تجاري، استفاده از موافقتنامههاي عدم افشا است. دادگاهها کــــراراً اعلام کردهاند که بهره مندي از موافقتنامههاي عدم افشا، مهمترين راه حفاظت از مخفي نگهداشتن اطلاعات محرمانه است. يا در صورت استفاده از شيوه ديگر، بدون بهره مندي از موافقتنامههاي عدم افشا، احتمال از بين رفتن اطلاعاتي که از نظر شما براي کسب و کارتان بينهايت ارزشمند است، بايستي بدون حمايت قانوني فرض شوند.

۵ – چگونه يک شرکت ميتواند حقوقش را در مواقعي که شخصي اطلاعات محرمانهاش را بدزدد يا افشا کند، به اجرا درآورد؟

هريک از ايالتها، قانوني را در زمينه ممنوع ساختن دزدي يا افشاي اسرار تجاري به تصويب رسانده اند. اغلب اين قوانين از قانون متحدالشکل اسرار تجاري(UTSA) نشات گرفتهاند، قانون نمونهاي که توسط متخصصان حقوقي تدوين شده است.

مالک يک راز تجاري ميتواند حقوقش را در مقابل شخصي که اطلاعات محرمانهاش را دزديده است، با درخواست از يک دادگاه براي صدور راي (ISSUE AN ORDER) (حکم رسمي) مبني بر جلوگيري از افشاي بيشتر، اعمال و اجرا کند.

به عنوان مثال: اگر شرکت الف متوجه شود که يک کارمند، اسرار تجاري اش را به شرکت ب فرستاده است، شرکت الف ميتواند، حکمي را براي جلوگيري از استفاده از اسرار تجاري توسط شرکت ب از دادگاه اخذ کند.

همچنين يک مالک اسرار تجاري ميتواند، غرامتهايي را بابت آسيبهاي اقتصادي که متحمل شده به عنوان نتيجه اکتساب ناروا و استفاده از اسرار تجاري، دريافت کند. در اينجا، نمونههايي از وقايعي ارائه ميشود که ميتواند به طرح دعوي (LAWSUITS) منجر گردد:

سارا، کارمند سابق شرکت C، اسرار تجاري شرکت C را براي کارفرماي جديدش افشــا ميکند.

ماري، از طريق ورود به شبکه، به يک شرکت رايانهاي دستبرد ميزند و گزارش مربوط به يک تراشه سيليکني جديد را به رايانه خود منتقل ميکند. او اين اطلاعات را به شخص ثالث ميفروشد که يک شرکت رقيب است.
! شلدون يک برنامه نويس رايانهاي است که به عنوان يک پيمانکار مستقل براي شرکت ديسکو کار ميکند. شلدون موافقتنامه عدم افشا اطلاعات را با ديسکو به امضا ميرساند اما بعداً اسرار تجاري ديسکو را براي رقيب، افشا ميکند.

براي پيروز شدن در يک شکايت نقض (INFRINGEMENT SUIT) (حقوق اسرار تجاري)، مالک اسرار تجاري بايد نشان دهد که اولاً، اطلاعاتي که ادعا ميشود محرمانه هستند، مزيت رقابتي ايجاد ميکند و ثانياً اين اطلاعات واقعاً به صورت محرمانه و مخفيانه نگهداري ميشوند. به علاوه، مالک اسرار تجاري بايد نشان دهد که اين اطلاعات يا به صورت ناروا توسط خوانده، به دست آمدهاند (اگر خوانده متهم شده که از اين اسرار، استفاده تجاري کرده است) يا به صورت ناروا به وسيله خوانده، افشا شدهاند (اگر خوانده متهم شده که اطلاعات را فاش کرده است).

دکترين افشا اجتناب ناپذير

برخي از موارد، يک شرکت ممکن است از کارکردن کارمند سابقش براي شرکت رقيب، جلوگيري کند، مشروط به اينکه بتواند اثبات کند که استخدام شدن نزد رقيب، به صورت اجتناب ناپذيري به افشاي اسرار تجاري منجر خـــــواهد شد. در پرونده قضايي ۱۹۹۵، پپسي کولا استدلال کرده است که مدير اجرايي سابقش نميتواند به عنوان مدير ارشد اجرايي شرکت گاتوريد – اسناپل، کار بکند، زيرا مدير اجرايي وقتي که روند جديدي را براي شرکت گاتوريد – اسناپل، ترسيم ميکند، نميتواند بدون استفاده از اسرار تجاري پپسي کولا باشد و اين امر يک امتياز غيرمنصفانهاي را به ضرر پپسي کولا به رقيب او ميدهد.

برخي از ايالتها دکترين افشاي اجتناب ناپذير را رد کردهاند زيرا اين نظريه در چالش با آزادي بنيادين کارمندان براي تغيير کارفرماست.
در يک پرونده قضايي، دادگاه اجراي اين دکترين را مردود اعلام کرد مگر اينکه علاوه بر اين، سوء نيت يا معامله مخفيانه يا به کارگيري به وسيله رقيب به علت فقدان فناوري قابل مقايسه، به اثبات برسد.

۶ – آيا سرقت اسرار تجاري جرم است؟

سرقت عمدي اسرار تجاري ميتواند به موجب قوانين فدرال و هم قوانين ايالتي جرم محسوب شود. مهمترين قانون فدرال که مرتبط با سرقت اسرار تجاري است، قانون جاسوسي اقتصادي (ECONOMIC ESPIONAGE ACT=EEA) مصوب ۱۹۹۶ است. (۱۸ U.S.C. SECTIONS 1831 TO 1839) قانون جاسوسي اقتصادي به دادستان کل ايالات متحده، اختيارات گستردهاي داده تا تحت تعقيب قرار دهد، هر شخص يا شرکتي را که درگير سوء استفاده از اسرار تجاري شده و دزدي عمدي، کپي کردن و دريافت کننده اسرار تجاري را مجازات کند.

مجازاتهاي نقض، سنگين است: افـراد ممکن است به حداکثر ۵۰۰ هزار دلار و شرکتها ممکن است به حداکثر ۵ ميليون دلار محکوم شوند. نقض کننده ممکن است همچنين براي مدت حداکثر ۱۰ سال به زندان فرستاده شود. همه اموال و درآمدهاي (PROCEEDS) ناشي از اين سرقت ميتواند توسط دولت توقيف و فروخته شود.

قانون جاسوسي اقتصادي نه تنها در مورد سرقتهايي جاري ميگردد که در ايالات متحده به وقوع ميپيوندد، بلکه همچنين در مورد سرقتهاي خارج از اين کشور نيز اگر سارق شهروند يا شرکت داراي تابعيت ايالات متحده باشد يا اگر اقدامي موجب تسهيل وقوع جرم در ايالات متحده بشود، اعمال ميگردد. اگر سرقت به خاطر (به سود – به نمايندگي از) يک دولت يا نهاد خارجي، تحقق يابد، شرکت ممکن است، به ميزان دو برابر (جريمه مالي) محکوم و حداکثر زمان (مجازات زندان) به ۱۵ سال افزايش يابد.

بسياري از ايالتها، همچنين قوانيني را تصويب کردهاند که نقض اسرار تجاري را جرم ميداند. براي مثال، در کاليفرنيا به دست آوردن، افشا کردن و استفاده از اسرار تجاري بدون اجازه، جرم است.
نقض کننده ممکن است بــه حداکثر ۵۰۰۰ دلار و يا به حداکثر يکسال زندان و يا هردو، محکوم شود.

مهتاب موید