صنعت چاپ صنعتی گسترده با رویکردها و کارکردهای متنوع و متفاوت است. در کشورهایی که از جمله صاحبان صنعت چاپ در دنیا هستند، محصولات چاپی، مواد بکار رفته و تکنولوژیهای چاپی بسیار متکثر است به گونهای که گسترهی وسیعی را در بر میگیرند.

امروزه صنعت چاپ به گسترهی وسیعی از صنایع، خدمات ارائه میدهد. از دیگر سو، با پیدایش و پیشرفت فنآوریهای نوین و علوم پایه در حوزه صنعت چاپ، کارکردهای سنتی این صنعت دچار استحاله شده و با رویکردهای جدید امکانات بدیعی را فراروی بهرهبرداران و سفارشدهندگان قرار داده است.
از جمله فنآوریهای به نسبت جوان، میتوان به صنعت چاپ فلکسوگرافی اشاره کرد. فلکسوگرافی ایران از سابقهای بیش از ۴۰ سال برخوردار است. از آنجا که مفاهیم علمی و صنعتی با توجه به زاویه دید و رویکرد مورد نظر هر ناظری، تعاریف خاص و گاه متفاوتی پیدا میکنند، ارائه یک تعریف واحد از اینگونه مفاهیم به لحاظ علمی مقدور نمیباشد.

اما در قالب یک تعریف کلی میتوان صنعت چاپ فلکسو را چاپی رول دانست که توانایی چاپ بر روی متریالها و مواد مصرفی مختلفی را دارد. تکنولوژی چاپ فلکسوگرافی توانایی چاپ بر روی سلفون، BOPP، آلومینیوم، نایلون، پلیاتیلن، کاغذ، گونی، پاکت و کارتنهای سه تا پنج لایی را داشته و لفافهای بستهبندی را با طرحهای مورد نظر چاپ میکند.

در این چاپ از کلیشه به عنوان منتقلکننده طرح بر روی ماشین چاپ استفاده میشود. به این دلیل کلیشه سازی در زمره صنایع وابسته چاپ فلکسو است. برای کلیشه سازی در صنعت چاپ فلکسوگرافی، میتوان نقش لیتوگرافی را در صنعت چاپ افست در نظر گرفت.

معرفی

مؤسسه صنایع پیش از چاپ پایتخت، یک واحد صنعتی است که کلیشه سازی، طراحی و به طور کلی کلیه خدمات پیش از چاپ را ارائه میدهد. مرتضی بابایی، مدیرعامل مؤسسه پایتخت، از سال ۱۳۶۸ فعالیت خود را در این صنعت آغاز کرده است.

وی در سایه تلاش و کوشش مستمر خود امروزه یکی از بنامترین واحدهای کلیشه سازی در صنعت چاپ فلکسوگرافی این قلمداد میشود. بابایی با حضور مستمر در نمایشگاهها و برنامه های مختلف بین المللی و داخلی همواره خود و مجموعهی متبوعش را از آخرین اطلاعات و نوآوریهای این صنعت آگاه میسازد.

یکی از برنامههای اخیر مدیرعامل کلیشه سازی پایتخت، حضور مؤثر و پررنگ در نمایشگاه صنعت چاپ و بستهبندی ترکیه (تویاپ) در اواخر مهرماه سال جاری است. ارتباط بابایی با شرکت نمایشگاهی تویاپ به اندازهای جدی است که وی به عنوان نماینده این شرکت به منظور هماهنگی بازدیدکنندگان ایران معرفی شده است.

این موضوع به انهای شد تا دقایقی را با این مدیر تلاشگر سپری کنیم. اوراق پیش رو حاصل این گفتگو است:

ـ به نظر میرسد کلیشه سازی نیز به تبع دیگر صنایع کشور طی سالهای گذشته دستخوش تغییر و تحولات گستردهای شده است. کیفیت کلیشه های تولیدی، محصولات ارائه شده و… همگی مؤید این نکته است. به طور قطع بررسی چگونگی این تغییرات در واحدهای صنفی کلیشه سازی میتواند تاریخچه ای مختصر از این صنعت باشد.

با عنایت به آنچه گفته شد از چه زمانی فعالیت خود را به عنوان یک کلیشه ساز آغاز کردید و در این صنعت مشغول به کار شدید؟ در این دوران چه تغییر و تحولاتی را در مجموعه صنایع پیش از چاپ پایتخت تجربه کردید؟

ـ ـ بنده از سال ۱۳۶۸ فعالیت خود را در حوزه کلیشه سازی با راهاندازی مؤسسه هنری و تبلیغاتی بابایی شروع کردم. در آن روزگار به دلیل عدم ورود تجهیزات و ماشینآلات مدرن، کلیشه سازی نیز همانند بسیاری از صنایع دیگر به صورت سنتی اداره میشد.
در آن زمان تمام طراحیها به شکل دستی انجام میشد و سپس با استفاده از دوربینهای ریلی تبدیل به کلیشه های لاستیکی میگردید. این شکل خاص از فعالیت آرامآرام دستخوش تغییر شد و استفاده از کنتاکت، ژلاتین، ماشین آلات وتجهیزات ایمیجستر و… در دستور کار کلیشه سازیها قرار گرفت.

تبدیل کلیشههای لاستیکی به کلیشه های ژلاتینی تحول شگرفی را در صنعت کلیشه سازی بوجود آورد. تا جایی که بستهبندیهای امروزی هیچ شباهتی به اسلاف خود و بستهبندیهای گذشتههایی نه چندان دور ندارند.

بهره مندی از نرمافزارهای متعدد طراحی، سیستمهای پیچیدهی رایانهای، ماشینآلات و تجهیزات مدرن ایمیج و پلیت، ژلاتینهای آنالوگ و… فضای صنعتی بسیار مناسبی را در کلیشه سازی ایجاد کرده است. مجموعهی صنایع پیش از چاپ پایتخت نیز همراه با این تحولات خود را بروز رسانده و اکنون در زمره مدرنترین کلیشه سازی های کشور محسوب میشود.

همزمان با این تغییرات، در سال ۱۳۸۳ مؤسسه هنری و تبلیغاتی بابایی به صنایع پیش از چاپ پایتخت تبدیل شد و فعالیتهای خود را به صورت تخصصی بر کلیشه سازی و طراحی متمرکز ساخت. از جمله افتخارات صنایع پیش از چاپ پایتخت میتوان به واردات ماشینآلات و تجهیزات مدرن و کارآمد این صنعت طی سالیان گذشته اشاره نمود. باید توجه داشت که این مؤسسه از اولین مجموعههایی است که نسبت به واردات این نوع از ماشینآلات اقدام کرد.

ـ در کنار تغییرات مثبتی که طی سالیان گذشته در صنعت کلیشه سازی رخ داده است، مشکلات و مسائل نگرانکنندهای را نیز شاهد هستیم. شما چه تحلیلی از این مشکلات دارید و دلایل ایجاد مشکلات مذکور را چگونه ارزیابی میکنید؟ به نظر شما آیا راهکاری به منظور برونرفت از این شرایط وجود دارد؟

ـ ـ تحولات گستردهای که در زمینهی تکنولوژی کلیشه سازی رخ داد، موجب شد تا میزان تقاضا از این بخش رشد فزایندهای پیدا کند. از طرفی بالا رفتن میزان تقاضا در هر بخش صنعتی و اقتصادی، ناخودآگاه عرضهی بیشتری را در همان بخش به دنبال دارد.

کلیشه سازی نیز از انی قاعده مستثنا نبود و به یکباره با تعداد بسیار زیادی از واحدهای کلیشه سازی مواجه شدیم. این امر به تنهایی نه تنها مشکل و معضلی ایجاد نمیکند بلکه میتواند منشاء خدمات بهتر و موجب دستیابی به کیفیت بالاتر نیز باشد. اما مشکل و معضلی که در این میان بروز کرد غیرتخصصی بودن این واحدها است.
تعداد قابل توجهی از کارکنان کلیشه سازی اقدام به تأسیس اینگونه واحدها نمودند. تا جایی که در مواردی حتی کارکنان غیرفنی نیز کلیشه سازی تأسیس کردند. مشخص نبودن استانداردهای کیفی قابل اندازهگیری، عدم توانایی در مدیریت اجرایی مجموعه، نداشتن ترازنامههای مالی مدون و…

باعث شد تا نه تنها هیچ رشدی در کیفیت محصولات را باشیم بلکه رقابتی ناسالم و ناهنجاریهای عدیدهای را نیز مشاهده کردیم.
یکی از بزرگترین مشکلات کلیشه سازی را میتوان رشد ناهمگون و نامناسب واحدهای صنعتی غیرتخصصی تحت مدیریت غیرکارشناسی دانست.

اما به طور کلی این امیدواری وجود دارد که در هر زمینهای تنها مجموعههایی پا برجا و استوار خواهند ماند که طرح و برنامههای مشخص و مدونی به منظور پیشبرد اهداف خود دارند. امروزه مشاهده میشود که تعداد زیادی از سفارشدهندگان که به دلیل قیمت پایینتر تولید محصول، سفارشات خود را به اینگونه واحدها سپرده بودند، از کیفیت کلیشه های تولیدی ناراضی بوده و سفارشات خود را به مجموعههای تخصصی ارجاع میدهند.

ـ شما به عنوان مدیرعامل صنایع پیش از چاپ پایتخت حضور فراوانی در نمایشگاههای بین المللی در سطوح مختلف دارید. به طور معمول هم در این سفرها همواره گروهی از فعالان صنعت چاپ و بستهبندی کشور را به همراه دارید. علت این حجم بالای بازدید از نمایشگاه بینالمللی چیست؟ و به چه دلیل تا این اندازه به بازدید از اینگونه نمایشگاهها باور دارید؟ تاکنون چه بهرهای از حضور در این نمایشگاهها بردهاید؟

ـ ـ هنگامی که با موضوعات پیچیدهای همانند صنعت، اقتصاد و بازرگانی در دنیای امروز مواجه میشویم، باید توان ایجاد شرایط متناسب با محیط پیرامونی در هر یک از این حوزهها را داشته باشیم. صنعتی شدن جوامع مختلف و اهتمام و توجه ویژه و خاصی که به این بخش شد، موجب پیشرفت و بهسازی صنایع و تغییر اساسی در رویکرد نسبت به تولیدات صنعتی گردید.

در این بین کشورهای توسعهیافته مسیر خود را همزمان با انقلاب صنعتی آغاز کرده و طی سالیان دراز به موفقیتهای بیبدیلی دست یافتند. اختراع برق، تلفن، ماشین بخار و… هر کدام تأثیری انکار ناپذیر بر روند زندگی و تمدن بشری داشتند.

در حوزه چاپ نیز پس از اقدامات و اختراعات گوتنبرگ آلمانی، فصلی نوین در این صنعت آغاز شد. فصلی که از ابتدای پیدایش تاکنون همواره فرآیندی صعودی و رو به رشد را طی نموده است. سیر تحولات و پیشرفتهای چاپ و بستهبندی در این دوران به شکلی است که میتوان ادعا کرد، چاپ و بستهبندی در این دوره تبدیل به صنعتی وسیع و گسترده شد.

این پیشرفتها در کنار ارتباطات وسیع جوامع بشری در عصر حاضر شرایطی ایجاد کرد که امروزه نمیتوان بدون ایجاد ارتباط و تعاملی مناسب با جهان خارج اقدامات مؤثری را در راستای بهبود و بهینه سازی صنایع انجام داد. ایجاد بازارها و ویترینهای جدید نیز تابع این شرایط میباشند. نمایشگاههای تخصصی که در ابعاد مختلف از محلی، ملی و منطقهای گرفته تا نمایشگاههای بینالمللی، در زمره این ویترینها و بازارهای جدید و تازه است که هر کدام با ایدهای خلاقانه و ابتکاری نوین شکل گرفته و برگزار شده است.

و؟

و این نمایشگاهها در شرایط کنونی بازارهای جهانی نقشی غیر قابل انکار را ایفا میکنند. به طوری که تنها با حضور و شرکت در این نمایشگاهها میتوان با دستاوردهای جدید صنایع آشنا شد. چرا که کمپانیها و شرکتهای تولیدکننده تکنولوژی در این نمایشگاهها به عرضه محصولات خود اقدام میکنند.

کشورهای در حال توسعه نیز دو راه بیشتر در پیش روی ندارند. یا باید تکنولوژیهای خود را به روز کرده و محصولات و تجهیزات مدرن تولیدشده در این کشورها را خریداری نمایند و یا با بالا بردن اطلاعات خود، حداکثر بهرهبرداری را از تجهیزات موجود داشته باشند.

به نظر میرسد توان انجام راهحل اول برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران چندان مقدور نباشد. چرا که خریداری و تجهیز واحدهای صنعتی به ماشینآلات مدرن و به روز مستلزم هزینهای گزاف خواهد بود. که برای این قبیل کشورها مقرونبصرفه نیست. اما راهحل دوم، یعنی بالا بردن اطلاعات و کارآمد کردن تجهیزات موجود مسیری است که اینگونه کشورها میتوانند با استفاده از آن و صرف هزینهای اندک به بالاترین سطح کارآمدی ممکن دست پیدا کنند.

به عنوان نمونه با حضور در یکی از همین نمایشگاهها توانستیم از امکانی استفاده کنیم تا با بهرهمندی از ماشینآلات موجود کیفیت محصول تولیدشده را تا حد زیادی بالاتر ببریم. این فرصت تنها از طریق شرکت و حضور در نمایشگاه ممکن و میسر شد.

ـ نمایشگاه بینالمللی ماشینآلات چاپ و بستهبندی تویاپ ترکیه تاکنون چهارده دوره برگزار شده است. این نمایشگاه در زمره مطرحترین و بزرگترین نمایشگاههای منطقه است. صنایع پیش از چاپ پایتخت چند دوره در این نمایشگاه شرکت کرده است؟ و چه دستآوردهایی از حضور در این نمایشگاه داشته است؟

ـ ـ این نمایشگاه در دورههای ابتدایی از کیفیت قابل قبولی برخوردار نبود. اما آرامآرام و در بستر زمان توانست قابلیتها و امکانات خود را افزایش دهد به طوری که امروز در زمره بهترین و مطرحترین نمایشگاهها منطقه و حتی در سطح بینالمللی است. به وضوح مشخص است که برگزارکنندگان این نمایشگاه استراتژی و برنامه بلندمدت تدوین شدهای به منظور برگزاری هرچه بهتر این نمایشگاه در دستور کار خود دارند.

بسیاری از همکاران صنعت چاپ و بستهبندی ایران به خوبی نسبت به این موضوع آگاهی دارند. در اولین دورههایی که شرکت تویاپ ترکیه با صنعتگران ایرانی ارتباط برقرار کرد و ایران را به عنوان یکی از بازارهای هدف خود در نظر گرفت، امکانات و موقعیتهای مناسبی را در اختیار بازدیدکنندگان ایرانی قرار داد.

اقامت رایگان در ترکیه، ترانسفر، سرویس هتلینگ و… از جمله امکاناتی بود که تویاپ ترکیه در اولین دورههای برگزاری در اختیار بازدیدکنندگان ایرانی قرار میداد. مهمترین دلیل وجود این امکانات و موقعیتها نیز معرفی و شناساندن این نمایشگاه به مخاطب و صنعتگر ایرانی بود. هماکنون چندین دوره است که این امکانات در سطح مذکور در اختیار بازدیدکنندگان قرار نمیگیرد.

در این چندین دوره صنعتگران و فعالان صنعت چاپ و بستهبندی ایران ارتباط بسیار خوب و مناسبی را با این نمایشگاه برقرار کردهاند به طوری که در چهاردهمین دوره نمایشگاه بیشترین تعداد بازدیدکنندگان خارجی نمایشگاه تویاپ ترکیه از ایران بوده اند.

ـ وضعیت کیفیت برگزاری نمایشگاه بینالمللی ماشین آلات صنعت چاپ و بستهبندی تهران را چگونه ارزیابی میکنید؟ آیا این نمایشگاه استانداردهای لازم جهت برگزاری نمایشگاهی در ابعاد بینالمللی را دارد؟ در مقایسه با دیگر نمایشگاه های بین المللی منطقه مانند تویاپ ترکیه چه وضعیتی دارد؟

ـ ـ در دورههای مختلف برگزاری نمایشگاه بینالمللی ماشینآلات صنعت چاپ و بستهبندی تهران، مصاحبهها، گزارش ها و مقالات بسیاری درخصوص کیفیت برگزاری، مجری برگزارکننده، زمان برگزاری و… منتشر شده است. مؤسسه صنایع پیش از چاپ پایتخت تاکنون بیش از ۷ دوره در نمایشگاه بینالمللی تهران شرکت کرده و در تعداد قابل توجهی از نمایشگاههای استانی نیز حضور داشته است.

جالب آنکه شرکت پایتخت تاکنون هیچ مشتری و سفارشدهندهای از طریق نمایشگاههای داخل کشور جذب نکرده است. حال سوال اصلی اینجاست که هدف از برگزاری این نمایشگاه چیست؟ پایتخت چندین دوره است که تنها به دلیل حضور در عرصه صنعت چاپ در این نمایشگاه شرکت میکند و هیچ ثمرهی دیگری برای این مؤسسه ندارد.

این نمایشگاه از ابعاد مختلف دارای مشکلات متعددی است. از نظر زمان برگزاری که در بدترین زمان ممکن برگزار میشود. بهمن ماه و نزدیک به پایان سال مالی شرکتها. به طور معمول در چنین روزهایی شرکتها و مؤسسات مختلف درگیر مشکلات و مسائل پایان سال هستند. حسابرسیهای مالی، ترازنامهها، انجام سفارشات معوقه و… همهوهمه در این دورهی زمانی انجام میشود.

در نتیجه شرکتها کمتر به فکر انجام کار جدید و تازهای خواهند بود. بعد از این زمان نیز با یک دوره تعطیلی طولانی مواجه میشوند. عدهای پس از تعطیلات اصل موضوع را فراموش میکنند و نتایج و ثمرات بازدید از نمایشگاه بینالمللی ماشینآلات چاپ و بستهبندی تهران مشمول مرور زمان میشود.
از طرف دیگر، سالهاست که بعد از عید نوروز شاهد رشد نرخ تورم هستیم و قیمت مواد اولیه، خدمات، مواد مصرفی و… متأثر از تورم سالانه تغییرات و رشد زیادی پیدا میکنند.

با این شرایط چطور میتوان انتظار داشت که مشتری و سفارشدهندهای در نتیجه بازدید از نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران برای غرفهگذاران و شرکتکنندگان یافت شود؟

در آخر؟

کیفیت برگزاری و خدمات رفاهی نیز از دیگر مشکلات اساسی این نمایشگاه محسوب میشود. چندین دوره است که به همین دلایل شرکتها و مؤسسات مطرح بینالمللی یا در این نمایشگاه شرکت نمیکنند و یا با بروشور در نمایشگاه حضور پیدا میکنند.

به خوبی مشخص است که سفارش خرید تجهیزات و ماشینآلات بدون بازدید از آن و مشاهده قابلیتها و امکانات آن امکانپذیر نیست. این مسئله حتی برای شرکتهای داخلی نیز ایجاد شده است به طوری که بعضی از شرکتهای داخلی نیز در نمایشگاه شرکت نمیکنند.

بازدیدکننده غیرحرفهای هم از مشکلات و مسائل این نمایشگاه است. در این نمایشگاه کمتر با بازدیدکننده حرفهای و تخصصی روبرو میشویم و بیشتر افراد حاضر در فضای نمایشگاه ارتباط کاری و ارگانیک جدی با صنعت چاپ و بسته بندی ندارند و تنها برای دریافت هدایای تبلیغاتی در نمایشگاه حضور دارند.

به نظر میرسد مسئولین امر باید چارهای برای رفع این مشکلات بیابند. با تغییر مداوم مجری برگزاری نمایشگاه و عدم ثبات مدیریت در برگزاری نمایشگاهی در این ابعاد نمیتوان انتظار داشت که تبدیل به قطب ارتباط با کشورهای منطقه شویم.
بنده پیشنهاد میکنم تا مدیران صنعتی و تصمیمگیران نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران از تجربیات کشورهای همسایه که شرایطی مشابه شرایط ایران دارند بهره گیرند.

مهتاب موید