در تعريف بسته بندي آمده است كه بسته بندي به معناي تهيه «ظرف محافظ يا سيستمي كه سلامت كالاي «مظروف» را در فاصله توليد تا مصرف حفظ كند و آن را از ضربات، صدمات، لرزش، فشار و ارتعاش، مصون نگه دارد». از سوي ديگر بسته بندي به مثابه يك فرهنگ بومي، يا ملي و اقليمي سيستمي است كه از سويي موجبات ايجاد ارتباط بين توليد كننده و توزيع كننده را فراهم مي آورد و از سوي ديگر بين آن دو و مصرف كننده ارتباط منظم و قابل اطميناني برقرار مي كند. با توجه به مطالب فوق مشخص ميشود كه به بسته بندي بايد با دو ديد كاملاً متفاوت ولي همسو، نگريست، ديدي معطوف به شرح وظيفه يك ظرف در قبال مظروفش و ديدي كه بيشتر جنبه فرهنگي دارد و به نحوي با روحيه، خصلتها، آداب و رسوم، موقعيت اقليمي و منطقهاي كالا و به طور كلي فرهنگ سازنده و كشور توليد كننده آن مربوط ميشود. اين يعني كه بسته بندي، نظامي است مركب كه هم وظيفه حفاظتي دارد و هم نقش فرهنگ ارتباطي را بازي مي كند و واجد جنبه اطلاع رساني است و مي تواند به عنوان يك رسانه، نقش آفريني نمايد.
عصر كنوني را عصر ارتباطات نام نهاده اند و از آن روست كه گسترش آگاهي و رشد ذهن بشري در مقابل عينيت و محيط از يك سو و پيشرفت وسايل ارتباطي از سوي ديگر به انسان و كم و كيف ارتباط او با محيط عيني و ذهني اش، جايگاه ويژه اي بخشيده است. انسان امروزي به هر شكل و در هر كجا كه زندگي مي كند با توجه به نيازهاي متنوع و روز افزوني كه دارد، خواه ناخواه با دنيايي از علائم، تابلوها، بسته بندي هاي متفاوت كالاها و ابزارهاي تبليغاتي سر و كار دارد. تبليغات تجاري و بازرگاني، امروز ميليون ها نفر را به خود جلب كرده و خود يكي از مشاغل و بخشهاي سود آور اقتصادي شده است. نه تنها معرفي كالا ها و خدمات، بلكه رقابت هاي تجاري نيز بدون تبليغات مؤثر و گسترده ميسر نيست.
امروزه پيشرفت و توسعه فنآوري در جهان بر همه ي فعاليت هاي انسان تأثير گذار بوده است و هم زمان با اين امر، توسعه ارتباطات و وسايل ارتباط جمعي نيز توانسته است تبادل اطلاعات و اطلاع رساني را در جهان به صورت گسترده اي جريان دهد. بديهي است شركت در اين توسعه فنآوري و استفاده از پيشرفت وسايل ارتباط بصري همگاني با توجه به ارزش هاي فرهنگي، ذوق فردي وبياني نو امري لازم وجدي مي باشد. يكي از وسايل ارتباط بصري، بسته بندي كالا ها است كه در رويت مصرف كنندگان ميباشد. بسته بندي كالا در تمامي جهان دو نقش بسيار مهم را ايفا ميكند. ۱- مظروف ساختن كالا ۲- معرفي بهتر كالا و تشويق مخاطب به خريد آن.
در واقع ميتوان گفت بسته بندي به عنوان يك فروشنده خاموش قلمداد ميشود، زيرا كالا ها مستقيماً خود را به خريدار نمايش نمي دهند و اين پوشش آن ها است که با اشكال مختلف و جملاتي كوتاه، معرف جنس داخل آن ها مي باشد واطلاعات لازم را به مخاطب (خريدار) ارائه ميدهد.
بدين ترتيب بسته بندي به عنوان اولين وسيله ارتباط بصري با مخاطب محسوب ميشود.

بسته بندي چيست؟
بسته بندي در بهترين تعريف، به عنوان يك سيستم هماهنگ توصيف ميشود كه هدف از آن آماده سازي كالا جهت حمل و نقل، توزيع، انبار كردن، فروش و مصرف مي باشد.
بسته بندي يك عمليات تجاري پيچيده، پويا، علمي، هنري و بحث آفرين است كه در بنيادي ترين شكل خود، كاركرد هاي محافظت، نگهداري، حمل و نقل، اطلاع رساني و فروش را شامل ميشود. بسته بندي نوعي عملكرد خدماتي است كه به خودي خود نمي تواند وجود داشته باشد؛ زيرا به يك كالا نيازمند است. اگر كالايي وجود نداشت، هيچ نيازي به بسته بندي نبود.
بسته بندي كاركردهاي متنوعي دارد؛ از كاركرد هايي با ماهيت فني گرفته تا آن هايي كه با بازاريابي مربوط مي شوند.كاركرد هاي فني كاركرد هاي بازاريابي
دربرگيري اندازهگيري تبادل اطلاعات ارتقاء
محافظت ذخيرهسازي نمايش فروش
نگهداري دور ريزي آگاهي رساني ايجاد انگيزه
كاركردهاي بسته بندي متخصصان فني بسته بندي نيازمند مهارت هاي علمي و مهندسي مي باشند، در حالي كه متخصصان بازاريابي نيازمند مهارت هايي در زمينه درك هنري و انگيزشي هستند. غير از خود محصول كه مشتري در صورت خريد با آن آشنا مي شود، اولين و نزديك ترين ارتباط بصري مشتري با كالا از طريق بسته بندي است. بسته بندي نا مناسب، بر روحيه جامعه مصرف كننده تأثير نا مطلوبي برجاي مي گذارد. به طوري كه استنباط مصرف كننده از محصول، با بسته بندي نا مناسب مانند تأثير رفتار فروشنده بي حوصله درآخر وقت كار روزانه است، كه اغلب از نظر رواني موجب رنجش خاطر مشتري مي گردد. اما بسته بندي مناسب از طريق ارتباط بصري اطلاعات كاملي را در مورد محصول و توليد كننده به مخاطب يا مصرف کننده منتقل مي كند.

تعاريف بسته بندي

بسته بندي به ظرفي گفته ميشود كه مظروفي را در خود جاي دهد و حلقهاي بين توليد انواع بسته بندي و بازار مصرف باشد.
بسته بندي عبارت است از بستن اشياي متفرق در يك لفاف يا در يك صندوق «بسته بندي به معناي هر نوع محصولي از هر جنس و تركيبي با هر گونه ماهيت و طبيعتي است كه بتواند به عنوان ظرفي براي مقاوم سازي، حمل و نقل، جابجايي و تحويل و ارائه خوب كالا از ماده خام گرفته تا محصول آماده مصرف را از توليد كننده به مصرف كننده برساند».
«بسته بندي وسيله ي تضمين براي مصرف كننده نهايي است در شرايطي سالم و با حداقل هزينه كلي». «بسته بندي آنچه را كه فروخته مي شود حفاظت مي كند و آنچه را كه حفاظت مي شود به فروش مي رساند». «بسته بندي ممكن است به عنوان يك هنر يا علمي كه در ارتباط با توسعه و استفاده از مواد، روش ها و تجهيزات براي به كارگيري محصول در يك ظرف به منظور محافظت از محصول در برابر مراحل مختلف تعريف شود، يا در تعريف بسته بندي مي توان گفت كه بسته بندي عبارت است از هر گونه ظرف يا بسته اي كه محصول در آن براي فروش به بازار عرضه مي شود و به وسيله آن اطلاعات لازم در مورد محصول به مصرف كنندگان منتقل مي شود». بسته بندي عاملي است كه مقدار مشخصي از يك كالا را در زمان مشخص و در چهارچوب مشخصات خاصي در خود نگاه مي دارد. اين عامل بسيار مهم مي تواند ضمن معرفي نام، خواص، مشخصات فني و شيميايي، تاريخ مصرف، قيمت، طريق مصرف و نگه داري صحيح، محافظت آن كالا را تا زمان مصرف به عهده گيرد و در عين حال يک بسته بندي مطلوب قادر است موجب افزايش زمان حفظ و نگهداري كالاي فاسد شدني باشد.

ويژگي هاي يك بسته بندي خوب چيست؟
يك بسته بندي خوب، از محصول در طي حمل و نقل، فرآيند بارداري، قفسه مغازه خرده فروشي و در قفسه خانه مشتري مراقبت مي كند. تا زماني كه توزيع محصول را در زمان و مكان مفيد ارائه كند. بسته بندي از طريق فراهم آوردن درجه مناسبي از حفاظت در مقابل شكستگي، فاسد شدن و گم شدن محتويات محصول، به ارزش محصول مي افزايد.
به طور كلي مي توانيم وظايف بسته بندي را به طور خلاصه به صورت زير بيان كنيم: حفاظت و نگهداري كالا منظور از «حفاظت» پيشگيري از آسيب فيزيكي و منظور از«نگهداري» توقف يا جلوگيري از تغييرات شيميايي و بيولوژيكي مي باشد.

آسان ترشدن استفاده از محصول
بسته بندي عملكرد مناسبي براي واسطه ها، توزيع كنند گان و مشتريان جهت آسايش ارائه ميكند. بسياري از تسهيلات كه به وسيله يك بسته بندي مناسب ارائه مي شوند، چيز هايي نظير برچسب محصول، نحوه مصرف و استاندارد بودن مي تواند باشد.

نقش اطلاع رساني بسته بندي
بسته بندي ميتواند به كسب يك شناخت كلي از محصولات مختلف توسط مصرف كننده كمك كند كه آرم يا نام شركت مربوطه بيشترين وظيفه را در اين ميان به عهده دارد.

بازاريابي براي محصول
در جايي كه رقابت بين شركتها پيش مي آيد بسته بندي برتر مي تواند در شناخت محصول شركت از محصول رقبا مفيد واقع شوند. جلب توجه، مصرف كننده بسته بندي به فروش محصول در مغازه كمك مي كند به عبارتي بسته بندي مي تواند همانند يك فروشنده موفق در تبليغ كالاي درون خود كار آمد باشد.

بسته بندي وظيفه حفاظتي، ارتباطي
بسته بندي سيستم مركبي است كه هم وظيفه حفاظتي (Protective) و هم وظيفه ارتباطي يا اطلاع رساني (Information active) را بر عهده دارد. به همين جهت بسته بندي به عنوان يكي از رسانه ها، محمل ها يا طريق ايجاد ارتباط و اطلاع رساني نيز مورد مطالعه قرار ميگيرد.
در بسته بندي اگر پوشش حفاظتي در حد كفايت نباشد، كالا از نظر فيزيكي آسيب ميبيند اگر پوشش، اطلاعاتي نادرست داشته باشد، اعتماد مخاطب (خريدار) از بين ميرود.

ساختار اطلاعاتي بسته بندي
ساختار اطلاعاتي يا پوشش اطلاعاتي، دقت و ظرافت فوق العادهاي مي طلبد، تخصص هاي گوناگوني را به كار مي گيرد و در روح و روان و فكر و انديشه مخاطب رسوخ مي كند. اين پوشش به طور مستقيم از زمان، تكنولوژي و فرهنگ تأثير مي پذيرد مانند محتوي، خود تاريخ انقضايي را يدك مي كشد. به همين دليل است كه بسته بندي كالاها، هر چند وقت يكبار، با تغيير تكنولوژي ساخت يا كشف رنگ هاي جديد در بسته بندي تغيير مي يابند و دگرگون مي شوند.
بسته بندي علاوه بر قابليت حمل و نقل، با نوآوري مي تواند در زمينه هاي تكنيكي، هنري و ارتباطي، كالا را براي بازار جذاب و قابل جلب توجه كرده و از اين نقطه نظر ميان كالا و مصرف كننده رابطه نويني برقرار سازد، كمتر پديده اي ارتباطي مانند بسته بندي، دو ويژگي جاذبه فردي و اجتماعي را تواماً با خود همراه دارد. در تعريفي سيستماتيك، بسته بندي را مي توان پوششي از يك سيستم دانست كه كالا ناميده ميشود و كالا عبارت است از دانشي كه توسط انرژي در جرم ثابت شده است؛ از طرف ديگر هر سيستمي كه محتواي دانش است به ناچار داراي دو نوع پوشش نيز ميباشد: يكي پوشش حفاظتي و ديگري پوشش ارتباطي، اطلاعاتي.

عملكرد بسته بندي
به طور كلي بسته بندي داراي ۴ عملكرد و يا وظيفه اصلي است:
۱- عملكرد تكنيكي و حفاظتي
۲- عملكرد اقتصادي
۳- عملكرد تبليغاتي
۴- عملكرد اطلاع رساني بسته بندي و فروش
توليد كنندگاني كه در صدد طراحي و تهيه محصول جديدي هستند بايد به اين نكته توجه كنند كه اگر برداشت دقيقي از گروه هدف (مشتري) در ذهن داشته باشد مطمئنا شاهد رشد توليد و سود ناشي از آن مي شوند.
– بسته بندي خوب نيمي از فروش خود را از قبل كرده است
مهمترين نكته اين است كه بسته بايد سريعا در ميان انبوه محصولات نظر خريدار را به خود جلب كند. يك بسته بندي خوب بايد در نقش يك فروشنده ساكت عمل كند و بسته بايد به نوعي باشد كه خريدار آنرا به ياد بسپارد و براي خريد هاي مكرر بعدي به آن مراجعه كند.
بسته نه تنها بايد فرآورده را محفوظ نگه دارد، بلكه بايد مصرف كننده را جذب كند و اطلاعات لازم را به بيننده بدهد. در ضمن فرآورده داخل آن را بايد بتوان به راحتي از درون آن خارج كرد و موقعي كه خالي شد بتوان پوشش هر بسته را از بين برد.
بسته ها سواي جلب خريدار، اطلاعات لازمي، هم به وسيله رنگ و هم به وسيله عبارت و نشانهها در اختيار مصرفكننده ميگذارند. بدين ترتيب بستهبندي از يك وسيله ساده محافظت محصول به يكي از عوامل اصلي فروش بدل گشته و حلقه اصلي زنجيرهاي شده است كه توليد كننده را به مصرف كننده مرتبط مي نمايد.
يك بسته بندي خوب هم بايد با روحيه كالا هماهنگ باشد و هم بايد عنصري و ابتكاري در خود داشته باشد تا بتواند خريدار را به خود جلب كرده و در ياد او بماند.

بسته بندي و تبليغات

امروزه براي رساندن پيام هاي تبليغاتي از وسايل عديده اي مانند بروشور و كاتالوگ، پوستر، مطبوعات، راديووتلويزيون، سينما، نمايشگاه هاي تبليغاتي استفاده مي گردد و بسته بندي يكي از آن ها است .
بسته بندي، لبه رقابت محصولات است، ايجاد انگيزه براي خريدار، به ويژه براي يك محصول جديد، بيش از هر چيز به كيفيت و تاثير بصري بسته بندي مربوط ميشود.ايجاد تمايز اولين قدم است. در مرتبه بعد، بايد طرح و حجم بسته زيبا و جالب باشد و بالاخره كيفيت محصول بسيار مهم است.
براي ايجاد تمايز دو عامل مهم در اختيار داريم. يكي شكل فيزيكي و يكي طرح و شكل گرافيك آن يعني طرح و رنگ كه شامل لوگو و تصوير و زمينه و حروف ميشود. بسته بندي بايد معرف محصول خود باشد
مصرف كننده بايد قادر به تشخيص ارتباط ميان محصول و استفادهاش در اولين نگاه باشد. بايد توجه داشته باشيم كه رنگها سريعترين و مستقيم ترين وسيله براي دستيابي به اين هدف هستند.
براي موفقيت در فروش لازم است كه رنگ بسته بندي با طبيعت و اثرات محصول ارتباط نزديك داشته باشد.بعد از اين، نوبت به رنگ مي رسد. وقتي طوفان رنگ همه جا را فرا گرفته، چه بسا بسته هاي سياه و سفيد تمايز بيشتري ايجاد كنند. علاوه براينها محصول بايد ادعاي جديدي داشته باشد و مزيتي را به مشتري عرضه كند.
در ضمن در جوامع پيشرفته تر، به اطلاعات نوشته شده روي بسته بندي ها توجه دقيق تري ميشود. هر بستهاي كه توضيحات و مشخصات بيشتر درباره محصول و مواد تشكيل دهنده آن داشته باشد، قابل اعتمادتر است.

بسته بندي محصول را به فروش ميرساند
يكي از وظايف تبليغات اين است كه تصوير بسته بندي را در ذهن مشتري حك كند. لازم است كه يك بسته بندي به آساني مشخص باشد و در قفسه فروشگاه قابل تشخيص.
مهمترين نكته اين است كه بسته بندي بايد سريعا در ميان انبوه محصولات نظر خريدار را به خود جلب كند، چرا كه ميزان كشش بصري كه بسته بندي درخريدار ايجاد ميكند، بر تصميم خريدار تاثير فراواني ميگذارد. امروزه مصرف كننده مورد هجوم هزاران آگهي و عرضه گوناگون كالاهاي مشابه است. بسته بايد جلب توجه كند، به طوري كه خريدار محصول موردنظر خود را فورا بيابد، زيرا در غيراين صورت به مارك مشابه آن مراجعه خواهد كرد. از طرف ديگر يك بسته بندي خوب نه تنها بايد در نقش يك فروشنده ساكت باشد بلكه بايد ويژگيهاي آن به گونهاي باشد كه خريدار آن را بياد بسپارد و براي خريدهاي مكرر بعدي در نظر بگيرد. در اينجا گرافيك بسته بندي بيش از هر قسمت ديگر اهميت مي يابد. بسته اي كه خوب طراحي شده باشد، اقتصادي ترين شيوه افزايش فروش است. شايد بتوان تبليغات را در سادهترين تعريف، نوع اعلان عمومي برشمرد. بخش مهمي از هدف تبليغات، آگاه كردن مردم نسبت به توليدات تازه است.
كار تبليغات يك كار كاملا ارتباطي است، همچون تمام فعاليت هاي ارتباطي كه پيام ميان فرستنده و گيرنده را رد وبدل ميكند. مثلا در يك فروشگاه بزرگ كه خود خريداران كالاي خود را انتخاب و از قفسه برمي دارند فروشنده اي وجود ندارد كه توضيحي در مورد كالا بدهد و باعث جلب نظر خريدار شود و اين تبليغات است كه به وسيله تصاوير روي بسته ها و يا تبليغات مجله و پوستر و بيل برد ها باعث آشنايي مردم با كالا ها مي گردد. در تبليغات توليد كننده و مصرف كننده وجود دارند و پيام تبليغاتي به وسيله يك رسانه با استفاده از پيامهاي نوشتاري، ديداري و گفتاري و همان طور كه اشاره شد مجلات و پوسترها از طرف توليد كننده فرستاده ميشود تا به اين وسيله مصرف كننده را علاقه مند به خريد كنند. اين روند در نهايت به پرداخت پول براي خريد محصول و يا استفاده از خدمات و تفكرات توليد كننده منجر مي شود.
از آنجا كه تكرار اساس يادآوري است، يكي از اركان در بسته بندي، شعارهاي تبليغاتي نيز هست. زيرا اين پيام ها و شعارها چه به صورت پوسترهاي تبليغاتي كنار كالا و چه بسته بندي و تصاوير روي كالا در قفسه هاي فروشگاه در شرايط خريد در دسترس مشتري هستند و وقتي مصرف كننده در اقيانوسي از كالا يا بسته بنديهاي متنوع در يك فروشگاه بزرگ رها ميشود، نياز به تمام كالاها را احساس ميكند زيرا تحت تاثير آگهي هاي كوچك و بزرگ در مقابل خود و بسته هاي جذاب قرار گرفته است. و اين جا قدرت چيدمان است كه مشتري را جذب خود مي كند و جذاب تر بودن بسته بنديها و تصاوير آن ها مهم ترين عامل جذب مشتري مي تواند مي باشد.
در سيستمهاي جديد فروش، فروشنده اي وجود ندارد كه توضيحي بدهد و به جاي آن خود بسته ها هستند كه كالاي درون خود را تبليغ مي كنند و ايجاد انگيزه و القاي نياز براي خريد مي كنند. اما چه چيز باعث جذابيت بسته ها ميگردد؟
به كار بردن شكل ها، سمبل ها و نشانه هاي تجاري و نوع چيدن محصولات هم خانواده، در طبقات و خلاقيت در ايجاد تصاوير تبليغاتي و تصويرسازي هاي روي محصولات در اين مورد حرف اول را مي زنند.

عملكرد تبليغاتي
در عملكرد تبليغاتي بسته مي بايد داراي نام تجاري مخصوص و همچنين علامت تجاري مختص به خود (آرم، لوگو تايپ يا آرم نوشتاري) و جملات و شعارهاي تبليغاتي كه كالا را معرفي مي نمايد، باشد.
همچنين عكس ها و طراحي هاي زيبا، انتخاب رنگ بجا و فرم مناسب،بسته بندي را از ميان ديگر بسته ها متمايز مي سازد و آن را داراي شخصيت مخصوص به خود و هويت خاص مي كند. در اين زمينه هر چه انتخاب رنگ مناسب تر باشد و فرم بسته بندي عقلاني تر، آرم قابل ديد تر و نام زيبا تر و خوانا تر باشد، جذابيت بيشتري براي مصرف كننده ايجاد ميگردد.

مهتاب موید