با اختراع خط ،سومري ها سهم خود را به مدنيت به خوبي اجرا كردند.

اين كاتبان عصر كهن براي نخستين بار شرق باستان را غرق در روشنايي كرده اند.

در ضمن کاتبان کهن سهم عظيمي را در پايه گذاري فرهنگ و تمدن بشري دارند.

تاريخچه آغاز نگارش

اروك شهر بزرگي در بين النهرين و متعلق به تمدن سومر بوده است.

از اواخر دوره اروك، اسنادي ازاين شهر به دست آمده كه زبان اين متون هنوز كشف نشده است.

ولي چون اين اشياء تصوير نگاري مي باشند يعني شكل واقعي تصوير شده به صورت نمادين تاخرورري قابل فهم است .

خطوط و علايم در اين دوره پيشرفت بيشتري داشتند و به اين صورت كه خلاصه تر شدند.

لوحه ها از حيث ابعاد بزرگتر شده،خطوط بيشتر حالت مستقيم پيدا كرده واز حالت منحني بيرون مي آيند.

با توجه به مسائل مطرح شده تركيب اين علايم روي لوحه ها پيچيده تر مي شود .

در اواسط هزاره ۳۰ ق.م سيستم ميخي نگارش كاملأ گسترده شد.

براي ثبت تمام موارد از جمله اقتصادي و اداري و داستان ها و توصيف بناها استفاده مي شد.

مکان های پدیدآمدن خط

در جنوب بين النهرين اختراع و پيشرفت خط،پيشرفت در متون و تكنولوژي با تمدن به بلوغ رسيدهاي سومر شروع شد.

به زودي نفوذ عميقي بر مشرق زمين پيدا كرد .

به عنوان مثال خط عيلامي قديم كه هنوز كشف نشده است تقريبأ هم زمان با الواح گلي سومري است .

زيرا عيلامي ها همسايه مستقيم و شرقي سومري ها بودند.

اما اين فرهنگ علاوه بر عيلام در مصر هم ديده شده است.

البته برخي معتقدند كه خط تصويري سومري كهن تر از هيروگليف مصري است

پس احتمال دارد مخترعين خط مصري از بين النهرين الهام گرفته باشند .

در ايران از محوطه هاي شوش، گودين و سيلك ؛الواح نوع بين النهريني به دست آمده است.

خط در ابتدا تصويري يا پيكتوگرافي بوده است .

علايم حك شده بر روي الواح بدست آمده از اروك به خط و شيوه تصوير نگاري يا صورت نگاري مي باشد.

شاید به همین دليل است که به آن پيكتوگرافي گویند.

آغاز كتابت

آغاز كتابت را مي توان انقلاب بزرگي را در تكامل زندگي بشر دانست.

بشر در اين دوره قدم به روشنايي هاي تاريخي گذاشت.

سپس با ثبت فكرهاي خود در قالب حماسه ها و افسانه ها و نقد سطور بر روي الواح گلي شكننده ثبت کرد.

گاهی بر پيشاني صخره هاي سخت ويا بر برگ گياه پاپيروس يا پوست حيوانات، نقوشی ثبت کرد.

با این کار هستي نا پايدار خود را به جاودانگي پيوند داد.

با جادوي كهن خط براي آيندگان پيام ها گذاشت و رفت.

خط را مي توان نوعي وسيله خبر رساني بحساب آورد كه به انسان كمك مي كند تا بر محدوديتهاي زماني و مكاني غلبه يابد.

حتي اگر اشارات شرطي يا نيازمند به توضيح تشكيل شده باشد.

تاریخچه پیشرفت خط

پس در يك نتيجه گيري كلي بنابر تعريفي كه از خط ارايه شدترديدي نيست كه :

خط در ابتداي پيدايش به عنوان ضرورت تاريخي و اجتماعي پاي به صحنه نهاده است

ونه به صورت يك هنر در ابتدا خطي كه ما از آن به عنوان هنر خوشنويسي مد نظر داريم به عنوان يك هنر زيبا مطرح نبود.

بلكه مثل همه پديده هادر آغاز به صورت طبيعي و براي مقاصد اجتماعي انجام شد.

در فرهنگ ايران بعد از اسلام به ويژه براي كتابت قرآن و ثبت و ضبط كلام خدا و حفظ آن از آسيب هاي تحريف و فراموشي كاربرد يافت.

ابداع خط وضرورت پيدايش آن ابداع خط وانديشه انتقال تفکر به اشارات

يکي ازپيچيده ترين و شگفت آورترين اختراعات بشر به شمار مي رود.

باوجودپيچيدگي سيستم ارتباطات و انتقال اطلاعات؛
بازهم خط ارزش بي همتاي خود را نسبت به ساير هنرهاي مورداستفاده نشان مي دهد.

هرگاه نگاه دقيقي به اطراف خودبيندازيم وبه اشارات واشکال متعدد تصويري ، اشيايي،نگارشي ونمادي جهت انتقال اطلاعات دقت کنيم،
آشگفتي مشاهده خواهيم کرد.

علي رغم دگرگوني ورشد خط ، بازهم امروزه در زندگي روزمره از انواع سياقهاي موجود در طول تاريخ خط ،استفاده مي شود.

تايپو گرافي

در گذشته دور در انديشه يک طراح، چه در شاخه هاي هنر کاربردي مثل نقاشي و يا در شاخه خط و خوشنويسي و حتي صنايع دستي ،
ايجاد نو آوري و آثار بديع و کم نظير و تا حدود زياد تأثير گذار و کاربردي هميشه به عنوان يک آرزوي اصلي بوده و نيل به اين هدف با صرف زمان بسيار و ممارست ممکن خواهد بود.

بدين وسيله امر پيام رساني چه در حيطه پيام رساني چه در جيطه تبليغات و يا خارج از آن در بين خموم آسان خواهد شد.
در اين جا آن چه مهم است ديد و نگرش ابتکاري بدون هيچ محدوديتي از جانب طراحان است.

آنان با آگاهي از درک مفهوم خط و خوشنويسي و کاربر هاي تايپو گرافي و طراحي حروف در ابتدا مسير را شناخته.

اين خود مقئنه اي بود براي راه کار هاي آنان در اين زمينه .

سپس با عنايت و توجه به اصول و عناصر مفاهيم بصري و تجسمي همچون:
مفاهيم تعادل – ريتم – تقارن – تراکم و پراکنئگي – هارموني – کنتراست.

نهايتا” کار برد مباني رنگ در در لا به لاي اين نقوش ، خود را در جايگاه يک طراخح کاملا” کاربردي و نه تدوريک قرار دادند.

تعريف خط و تکامل آن

خط وسيله اي است که فکر و گفتار بشر را با استفاده از از نشانه اي قرار دادي بصري ، صورتي پايدار بخشيد.

خط فاصله زمان و مکان را در ارتباطات تفاهمي از ميان بر مي دارد.

در تاريخ زندگي بشر مدتها وسيله فهماندن مقصود به ديگران تنها صوتهاي گفتار و اشارت ها و تا حدودي نشانه ها بود.

بشر دوراني بسيار دراز به اين ترتيب زندگي کرد تا اينکه احتياج او را با ضبط افکار خود بوسيله نشانه هاي قرار دادي يعني ايجاد خط توانا ساخت.

بخوانید.
از آنجايي که انسان هميشه تحت تأ ثير محيط قرار مي گيرد.

ذهن او بطور دايم از خوامل طبيعي متأثر مي شود گاهي در نتيجه تماشاي مناتظر طبيعي بوسيله سخن گفتن ارضاء و راصي نمي شد.

براي عينيت بخشيدن به تفکر و احساس خودش و جلب نظر ديگران به ترسيم و تصوير روي آورد.

اين نقش ها و تصوير ها که براي تفنن رسم مي شد.

هنوز براي بيان افکار جنبه عمومي و همگتني نشده بود به تدريج جنبه قرار دادي به خود گرفت.

درست از اين زمان است که مفهوم خط پديدار شد.

به کار بردن اشيا در موارد خاص بطوري که بيانگر فکر پايا مي باشد از دير باز بين قبائل بدوي مرسوم بود.

مراحل تکامل خط

در برخي از منابع تحقيقي اين کار برد نشانه ها بوسيله اشياء را نخستين مرحله از پيدايش خط دانسته اند بطور کلي زبانشناسان نيز براي تکامل خط به مراحلي چهار گانه معتقدند:

۱- خط تصويري يا هيروگليف که با تصاوير براي نشان دادن افکار و آراء استفاده مي شد مثل خط هيروگليف مصري

۲- خط علائم يا نشانه گذاري که تصوير ها ساده و خلاصه مي شوند مثل علامت + در درس رياضي که نشانه جمع است ( خط چيني)

۳- خط هجائي که در اين مزحله نشانه ها به جاي رساندن فکر معرف صوت هاي زبا ن بودند و هر علامت نشانگر يک هجا با صدا است.

( مثل خطوط سومري و بابلي و ميخي)

۴- خط الفبايي که هر علامت نشانه يک صوت است و با تعدادي نشانه ها که حرف ناميده مي شوند سر و کار داريم و اين مرحله اوج جهش خط و تکامل آن است.

مهتاب موید