يادم مي‎آيد سال‎ها پيش زماني که خواستم به همه اعلام کنم که واسه دانشگاه رشته گرافيک رو انتخاب کردم،
خيلي از دور و بري‎هام هنوز نمي‎دونستن که
گرافيک با اون ماده معدني که ازش مغزيه مداد درست مي‎کنند -يعني گرافيت – يا اون سنگ تزييني ساختمان – يعني گرانيت – فرق داره!

هنوز هم بعد از گذشت سال‎ها از اين موضوع و پيشرفت اطلاع رساني و تنوع در ابعاد کارهاي هنري، باز هم مي‎توان گفت که گرافيک از آن دست هنر‎هايي است که در کشور ما کمتر شناخته شده و محدود تلاش‎هايي هم که در اين زمينه صورت گرفته نتوانسته است به شناخت بيشتر اين هنر کمک کند.
گرافيک مجموعه‎اي از رنگ‎ها، طرح‎ها، شکل‎ها و تصاويري مي‎باشند که در مجموع يک هدف را دنبال مي‎کنند. معنادهنده‎گي، پيوند دهنده گي و جان بخشي به هر موضوع يا به عبارت بهتر مي‎توان گفت گرافيك مجموعه‎اي از هنرهاي تجسمي است که در فرايند ايده‎پردازي و تركيب‎بندي بين نوشته و تـصوير اتفاق مي‎افتد و تفاوت آن با نقاشي شايد اين باشد که نقاشي بيشـتر تقليد از طبيعت است درحالي كه ايده‎هاي گرافيست‎ها مي‎تواند در هر قالب و شکلي که بتوان تصور کرد شکل مي‎گيرد، از علم و فناوري گرفته تا گفتگوي تمدن‎ها و فرهنگ ها!

در همين زمينه يک نقاش ايتاليايي مي‎گويد:
” گرافيك كار مشكلي است چون با يك نقطه و يا يك خط بايد به اندازه يك كتاب سخن گفت و البته همه ي راز زيبايي گرافيك نيز در همين نكته نهفته است.”

هنر گرافیک

هنر گرافيك امروزه به عنوان رسانه اطلاع رساني جمعي، بسيار گسترش يافته و روش‎هاي کابرد آن نيز متنوع شده است؛ از همه مهم‎تر نوآوري‎هايي است كه در پاسخ به نيازهاي هنري زمانه ايجاد شده‎اند که از جمله اين نوآوري‎ها بايد از فنون چاپ كوچك براي تهيه پول و فنون چاپ بزرگ براي تهيه اعلانات (پوستر) نام برد. پديده جالب توجه در تبليغات‎هاي عمومي، تبديل حروف نوشتني به علائم (سمبل‎ها) و نشانه‎هاي گرافيكي است كه به مقدار وسيع براي نشان دادن موضوعات و كالاها بكار مي‎روند و همچنين کاربرد رنگ در طراحي کارهاي گرافيکي که از آن براي ايجاد تمايز بين محصولات، کمک به انتقال اطلاعات و ايجاد فضاهاي نمادين به منظور تکميل آگاهي بخشي اثر استفاده مي‎کنند.

مثال ديگري که مي‎توان به صورت عيني از آن در خصوص کابرد گرافيک ياد کرد، استفاده تمام شبکه‎هاي تلويزيوني و ماهواره‎اي است که مشاهده مي‎کنيد و در همگي اين شبکه‎ها قدرت ايجاد ارتباط از طريق گرافيک را به وضوح مي‎توانيد ببينيد و تمام اين دلايل به خاطر اين مي‎باشد که يک برنامه بدون وجود گرافيک نمي‎تواند بيننده را به خود جلب نمايد. در صورت خلا ابزاري گرافيک، بيننده احساس بي حوصلگي و خشکي در محتوا را لمس مي‎کند و لذت ديدن برنامه، برايش از دست مي‎رود.

در ادامه شايد بتوان گرافيک را به دو گونه سنتي و نوين تقسيم‎بندي کرد و در تعريف از اين تقسيم بندي‎ها گفت که هر کدام از اين گونه‎ها در دل خود ابعاد و سلايق و توانايي‎هاي خاصي را مي‎طلبند:

گرافيك سنتي:

عنوان قديم گرافيك يا گرافيك سنتي شامل خطاطي «نقاشي دو بعدي» كنده كاري مي‎باشد كه بيشترين نمود آن در آرايش كتاب‎هاست كه نتيجه‎اي ازمحصول همكاري نقاش و خوشنويس و تذهيب كار است،
هنر گرافيك شامل نمودهاي مختلف؛ تصوير سازي خوشنويسي؛ طراحي و نقاشي دوبعدي و كنده كاري از جمله شكلهاي هنري است كه در زير بناي گرافيك سنتي طبقه‎بندي مي‎شود و بدين ترتيب بارزترين نمونه فعاليت گرافيك سنتي نگارش و آرايش كتاب‎هاي ادبي است با همكاري خوشنويسان؛ طراحان؛ نقاشان و تذهيب كاران و جلد سازان.

گرافيك نوين:

گرافيك نوين علاوه بر كتاب آرايي در عرصه تبليغات تجاري اعلانات ديواري (پوستر) و مطبوعاتي و نشان‎ها (مارك) وغيره مي‎باشد و حتي در سينما و تلويزيون هم كاربرد دارد. مثل عنوان‎بندي (تيتراژ) فيلم و تصاوير متحرك طراحي شده (انيميشن). هنر گرافيك نوين با معماري و موضوعات ارتباط محيطي ( زيبا سازي) و تصوير متحرك طراحي شده نيز تداخل دارد، پس اين هنر علاوه بر خط و رنگ از عناصر بصري ديگري چون حجم و نور وحتي حركت براي انتقال مفاهيم كمك ميگيرد.
از سبک پردازان و فعالان عرصه گرافيک سنتي جز چند استاد پير و سالخورده که ثمره تلاش ساليان دور خود را در موزه‎ها و نمايشگاه‎ها به يادگار گذاشته اند، خبري نيست و همين چند نماينده مکتب قديم هنر گرافيک ايران هم بعد از استاد مرتضي مميز، رو به فراموشي سپرده‎اند.

اما آنچه امروزه در ايران به عنوان نمونه‎هاي گرافيک نوين تلقي مي‎شود، شايد ماحصل همان چيزي باشد که هنرجويان يا دانشجويان رشته گرافيک و ارتباطات تصويري در هنرستان‎ها و دانشگاه‎ها آموخته‎اند و سبک و سياق مکانيزه بودن در اين آثار بيش از هنر دست، به چشم مي‎خورد و شايد بتوان گفت که امروزه کمتر هنرآموزي را در رشته گرافيک مي‎بينيم که براي انتقال مفاهيم از باز خورد‎هاي مثبت سنتي و ملي بهره جويد، يعني تقريبا ثمره همان چيزي که در دانشگاه و هنرستان درباره اش آموخته و شايد بارقه‎هايي از هنر گرافيک تجاري در آن سوي مرزها.

به قول استاد آغداشلو:

« گرافيک در طول تاريخ و در هر جاي دنيا هر دو بعد فرهنگي و تجاري را هم در شاخه‎هاي مختلف و هم در آن واحد به همراه داشته است.گرافيک فرهنگي ايران ابعاد و توان قابلملاحظهاي دارد. شايد گرافيک تجاري ما در قياس با گرافيک تجاري و تبليغاتي معاصر جهان بسيار عقب مانده باشد، اما گرافيک فرهنگي ما در بسياري نمونهها پا به پاي گرافيک جهاني پيش رفته است.»

البته نکته قابل تامل اينجاست که با پرورش نسل نوين هنرمندان گرافيک ايران و با رويکرد اين گروه به همان سمتي که شايد بتوان آن‎را تجاري قلمداد کرد نه تنها بارقه‎هاي اميد در جهت ارتقاي سطح هنر و موجوديت گرافيک ايران به وجود نيامده، بلکه بسياري از نمونه‎ها و اصالت‎هاي گرافيک ايران نيز در وادي فراموشي گرفتار آمده‎اند.

اين نکته چيزي نيست که از ذهن‎ها به دور مانده باشد يا توانايي مقابله با آن نباشد بلکه کسي نيازي به اين نمي‎بيند که فعاليت معمولي در جهت ابداع يک اثر گرافيک تجاري و بازار پسند را با دغدغه و تکاپوي هنر و فرهنگ اصيل گرافيک، مخلوط نمايد و جز اندک گروه‎هاي مدعي صيانت از اين هنر ملي، کسي در راستاي دفاع از گرافيک سنتي و آييني ايران قدمي برنداشته است.

در پايان باز نقل قولي دارم از استاد آغداشلو:

وي معتقد است:

«کم نيستند گرافيست‎هاي جوان و بسيار بااستعدادي که هر سفارشي را با علاقه و صرف وقت به عنوان يک اثر هنري تلقي مي‎کنند

و نمونه‎هاي درخشاني از يک اثر گرافيکي معاصر را به وجود مي‎آورند.

اما تعداد آنها چندان زياد نيست و متاسفانه گرافيک معاصر ما به سرعت به سمت و سوي سرهم‎بندي و به وجود آوردن نمونه‎هاي پيش پاافتاده پيش مي‎رود

که نه ماندگار خواهند بود و نه نماينده جرياني قابل توجه و قابل قبول در گرافيک معاصر ما.»
تلاش ما در «چاپ و تبليغات» ايجاد پيوند ميان گرافيک سنتي و مدرن در ابعاد قابل اجرا و در نهايت همگام نمودن آن با علم روز و صنعت نوين چاپ مي‎باشد.

اميد آن‎که در ادامه راه، هدف‎مان هر روز بيشتر از گذشته در دسترس باشد. همراهي شما اميد بخش‎مان است.

مهتاب موید